صلاحیت شوراهای حل اختلاف در امور حقوقی و آیین دادرسی حاکم بر آن

شوراهای حل اختلاف با هدف دستیابی به فرهنگ صلح و سازش و در نیتجه کاهش دعاوی ارجاعی به دادگستری به موجب ماده 189 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی مصوب 17/1/1379 پا به عرصه وجود نهاد و به موجب ماده 134 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 11/6/1386، برای دوره زمانی برنامه چهارم از 1384 تا 1388 تنفیذ گردید. اگر چه هدف اصلی از تاسیس این نهاد دست یابی به صلح و سازش بوده است اما تدوین کنندگان آیین نامه اجرایی ماده 189 به نحوی مبادرت به نگارش مواد آن کرده اند که از این نهاد به جای نهاد صلح و سازش یک نهاد دادرسی هم عرض با دادگستری اما با صلاحیت ذاتی و محلی کمتر و در بسیاری موارد همچون دادگاه ها مبادرت به رسیدگی و صدور رای می نماید. در این پژوهش قانون شورای حل اختلاف در حوزه صلاحیت و فرایند رسیدگی مورد بررسی قرار گرفته است و نگارنده به این نتیجه رسیده است صلاحیت های پیش بینی شده در قانون و آیین نامه اجرایی شورای حل اختلاف با برخی از اصول قانون اساسی و قواعد مسلم حقوقی مغایرت دارد. البته قانونگذار بدلیل پیش بینی وظیفه صلح و سازش برای این نهاد از قواعد رسیدگی نیز عدول نموده است. همچنین بلحاظ اینکه توسعه شورای حل اختلاف یکی از سیاست های اساسی قوه قضاییه است و بر همین اساس تلاش های زیادی برای گسترش آن صورت گرفته است قانون و آیین نامه مربوطه مورد بررسی و دقت قرار گرفته و نقایص آن برطرف گردد.