تحلیل روش شناختی تفسیر عرفانی و مبانی آن از منظر صدرالدین قونوی

با تتبع در آثار تفسیری جهت رسیدن به تاویلات عرفانی دو روش کلی وجود دارد؛ اول روش کشفی الهامی که مختص به صاحبان ذوق و اهل کشف و شهود است که مدعی اند حقایق باطنی کتاب تکوین و کتاب تشریع را شهود کرده و تطابق کامل بین این دو کتاب را با تمام وجود در درون خود، حس کرده اند و لذا از آیات قرآنی حقایقی را می فهمند که دیگران از فهم آن عاجزند. روش دوم، کاربست روش های فنی عمومی است، بدین معنا که حتی کسانی که اهل کشف و شهود نیستند به وسیله این روش ها بتوانند به برخی از معانی باطنی قرآن راه پیدا کنند و حتی اگر حقیقت آن را هم نفهمند، بتوانند از طریق قواعد و مبانی مورد پذیرش عموم مردم به آن علم پیدا کنند.
محقق قونوی از هر دو روش برای فهم نصوص دینی بهره برده است. لیکن بیشترین تاکید مقاله حاضر، بر روش فنی عمومی وی است چرا که این روش می تواند مورد استفاده عموم متفکران اسلامی واقع شود. به نظر نگارندگان مبانی این روش تفسیری قونوی را می توان به سه دسته کلی تقسیم نمود: مبانی هستی شناسی، معرفت شناسی و زبان شناختی. این نوشتار ضمن تبیین این مبانی درصدد تبیین این نکته است که روش تفسیر عرفانی قونوی مبتنی بر اصول استواری است که در کنار جهت گیری عرفانی و توجه به جنبه های باطنی و معنوی و کشف اسرار و اشارات، از نگرش زبان شناختی در تفسیر آیات و احادیث نیز غفلت نکرده است.