عرفان و تصوف در منظومه فکری علامه مجلسی

عرفان اسلامی برخلاف دیگر شاخه های علوم اسلامی، تنها درمیان قشر اندیشمند و عالم باقی نماند و با مخاطب قرار دادن عموم مردم، جریانی باعنوان تصوف را در جامعه اسلامی ایجاد کرد. بحث بر سر شرعی بودن یا نبودن عرفان اسلامی، عالمان متشرع را در دو گروه مخالفان و موافقان عرفان نظری قرار داد. در دوره صفوی اندیشه های ضد تصوف در آثار عالمان متشرع و فقی هان، بیشتر نمایان می شد که با انگیزه های مذهبی و روشن گری پیوند داشت. درحالی که گروهی مانند محمدطاهر قمی و میرلوحی از اساس با اندیشه های عرفا مخالف بودند، عالمانی چون ملا محسن فیض کاشانی و ملاصدرا با تمایز نهادن میان اندیشه های عرفان نظری و عملکرد صوفیان بازاری و عوام به دنبال استفاده از نظریه های عرفانی در تفسیر متون دینی بودند. علامه محمدباقر مجلسی دیدگاه و موضعی میان دو گروه عالمان پیش گفته اتخاذ نمود. وی با تمایز نهادن میان اندیشه های عرفان نظری و مناسک صوفیان عوام، رسوم و اعتقادات گروه دوم را مطلقا باطل و غیرشرعی و عقلی اعلام کرد؛ ازسوی دیگر، در برخورد با بزرگان عرفان و اندیشه های آنان، اصل تفسیر عرفانی برمبنای مکتب امامان شیعه (ع) را پذیرفت. تقسیم جریان تصوف به شیعه و اهل سنت و تبیین آموزه های پذیرفته شده مشترک میان تشیع و تصوف، دو محور اصلی بومی کردن عرفان نظری توسط علامه مجلسی است.