چیرگی فراخود بر خود در نمایشنامه عراضه الخصوم و پردازش روانکاوانه شخصیت اصلی «ام سلیم»

نقد روان کاوانه یکی از رویکردهای نقد ادبی است که حدود یک قرن از عمر آن می گذرد. در این رویکرد نقدی، اثر ادبی از منظر روان شناسی نقد و تحلیل می شود. یکی از نمایشنامه های عربی که قابلیت خوانش روانکاوانه را دارد نمایشنامه "عراضه الخصوم" نوشته ی "علی عقله عرسان" ادیب سرشناس سوری (1940م) است. در این نمایشنامه شخصیت "ام سلیم" جهت دست یابی به اهدافش، کنش و واکنش های فراوانی از خود نشان می دهد که بسیاری از این رفتارها برخاسته از ناخودآگاه اوست. مقاله حاضر در پی آن است که رفتار ام سلیم را بر اساس ساختارهای شخصیت، با تکیه بر نظریه ی ناخودآگاه فروید بررسی نماید. ام سلیم شخصیت بنیادین این نمایشنامه است که طبق خواسته های فراخود رفتار می کند. فراخود او جهت رسیدن به اهدافش به مرحله غیر عقلانی رسیده و همین باعث تعارض بین خود و فراخود او می شود. نتیجه ی این تعارض، چیرگی فراخود بر خود است و در حقیقت ام سلیم در این نمایشنامه نماد فراخود است. او همچنین در دو موقعیت برای رهایی از فشار روانی و اضطراب به ساز و کار دفاعی بازگشت دست برده است.