تحلیل الگوی رفتاری توفان های گردوخاک استان های غرب و جنوبغرب ایران و ارتباط آن با توفان های گردوخاک خاورمیانه

توفان های گردوخاک در سال هایاخیر با تشدید بیابان زایی در کشورهای عراق، عربستان و سوریه جنبه هایمختلفیاززندگیمردمرادرغرب و جنوب غرب ایران متاثرساختهاست. ذرات معلق موجود در جو سلامت عموم، کیفیت هوا، توازن انرژی زمین و چرخه هیدرولوژی را تحت تاثیر قرار می دهند. از این رو، آگاهی از توزیع زمانی- مکانی توفان های گردوخاک برای کمی سازی این اثرات بسیار مهم می باشد. در این مطالعه تلاش شد با استفاده از داده های عمق اپتیکی (AOD) سنجنده MODIS، وضعیت توفان های گردوخاک در غرب و جنوب غرب ایران بررسی شود. برای رسیدن به اهداف تحقیق پس از آزمون درستی سنجی آماری محصول AOD با استفاده از داده های زمینی دید افقی، بررسی و تحلیل تغییرات زمانی سالانه و ماهانه توسط نمایش تغییراتزمانیوکشفروندهای متغیرهادرقالبنمودارهای توالی زمانی و همچنیننمایش تغییراتمکانی گردوخاکبهصورتنقشهانجام شد. سپس نقشه های میانگین توسط داده های ECMWF [1] استخراج شد و سامانه های همدیدی تاثیر گذار و تغییرات این سامانه ها در دوره های فعال توفان های گردوخاک در بلند مدت شناسایی شد و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت.
بررسی نتایج آزمون همبستگی پیرسون برای تعیین میزان همبستگی داده های دید افقی میانگین ماهانه و AOD ماهانه نشان دهنده قابلیت بالای داده های AOD جهت مطالعه وضعیت گردوخاک در منطقه بود. همچنین نمودار تغییرات AOD استان های غرب و جنوب غرب کشور نشان داد استان های خوزستان، ایلام، کرمانشاه و کهگیلویه و بویراحمد به ترتیب بیشترین توفان های گردوخاک را از سال 2000 تا 2015تجربه کرده اند. نتایج نمودار روند تغییرات ماهانه نشان داد از سال 2006 تا سال 2012 افزایش قابل توجهی در مقدار AOD در ماه های مارس، آوریل، می و ژوئن دیده می شود. همچنین بررسی ارتباط میان پارامترهای میانگین و انحراف معیار ماهانه AOD بیانگر آن بود، بیشترین نوسانات AOD در ماه های گرم سال اتفاق افتاده است که میانگین AOD در آن ها بیشتر از سایر ماه های سرد سال بوده است. با توجه به روند تغییرات میانگین های سالانه و ماهانه AOD و همچنین نقشه های میانگین سالانه، روند تغییرات مقدار AOD در موارد بسیاری در بیابان های عراق_سوریه مشابه بیابان های عربستان بوده است. روند تغییرات AOD ماهانه استان کرمانشاه با بیابان عراق سوریه یکسان بوده است و استان خوزستان نیز در موارد مختلف از بیابان عربستان یا بیابان عراق-سوریه تبعیت می کند. با مقایسه نقشه های همدیدی آنومالی دوره های فعال و غیرفعال به نظر می رسد افزایش فعالیت ناوه مدیترانه، فعالیت بیشتر رودبادها در ترازهای فوقانی، به همراه افزایش سرعت وزش باد موجب تشدید قابل ملاحظه فعالیت توفان های گردوخاک در ژوئیه 2009 گردیده است. در مقابل، حاکمیت شرایط نرمال همدیدی، کاهش سرعت وزش باد در ترازهای فوقانی و میانی جو به همراه محدودتر شدن سیطره جغرافیایی فعالیت باد شمال و جابجایی آن بر فراز خلیج فارس از عوامل اصلی کاهش فعالیت توفان های گردوخاک در ژوئیه 2014 می باشند.