تاثیر نقوش تزیینی دوره ساسانی بر تزیینات معماری بناهای اوایل اسلامی در نیشابور

نیشابور یکی از مهم ترین مراکز هنری جهان اسلام در ایران است. در حقیقت بخش گسترده ای از هنر اوایل اسلامی ایران از کاوش های موزه متروپولیتن در نیشابور آشکار گردیده و یکی از دلایل اهمیت این ناحیه، آثار به دست آمده از آن است. ازجمله ی این آثار مجموعه بناهای اوایل دوره ی اسلامی است که دارای تزیینات گسترده ای خصوصا در زمینه ی گچ بری و نقاشی هستند. برخی از این نقاشی ها و گچ بری ها دارای سبک ها و نقوش ساسانی می باشند؛ بنابراین به خوبی می توان در آن ها تداوم، گسترش و شکوفایی سبک های هنری ساسانی را در دوره ی اسلامی مشاهده کرد. دوره ی ساسانی یکی از درخشان ترین دوران هنر و تمدن ایران است که تاثیر هنری آن تا قرن ها پس از سقوط این سلسله برجهان اسلام باقی ماند، به طوری که با مشاهده ی بسیاری از آثار هنری و تزیینات معماری اوایل اسلام درمی یابیم که در این آثار تا چه اندازه از موضوعات ساسانی استقبال شده است. میزان خلاقیت مسلمانان در شکل گیری نقوش اوایل اسلام و نوع تغییرات مفاهیم اقتباس شده از دوره ی ساسانی توسط آنان مهم ترین مسئله ای است که در جریان این پژوهش باید به آن پاسخ داده شود. در این راستا هدف از پژوهش حاضر معرفی کلی تزیینات به کار رفته در بناهای اوایل اسلامی نیشابور و مقایسه ی آن ها با نمونه های مشابه ساسانی و مشخص نمودن میزان تاثیر هنر ساسانی در شکل گیری آن ها است. این پژوهش به روش توصیفی، تحلیلی-تطبیقی انجام پذیرفته است. نتایج حاصل از این بررسی حاکی از آن است که نقوش به کار رفته در تزیینات بناهای اوایل اسلامی در نیشابور تا حدود زیادی متاثر از نقش مایه های تزیینی دوره ی ساسانی است. این تاثیرپذیری را در سه گروه از نقش مایه های انسانی، گیاهی و حیوانی می توان مشاهده کرد؛ البته در کنار این تاثیرپذیری، با شکل گیری فرهنگ اسلامی نقوش جدیدی نیز توسط مسلمانان ایجاد شده است.