تحلیل محتوای احادیث رضوی در موضوع «بخل» با رویکرد تربیت اخلاقی

بخل، به عنوان یکی از رذایل اخلاقی، در احادیث امام هشتم علیه السلام نمود خاصی دارد. این رذیله، تاثیر فراوانی در تفکر و عملکرد آدمی دارد، به طوری که ایجاد سبک زندگی اسلامی در افراد و جامعه به دوری از این خصلت، وابسته است. به تبع این مسئله، نقش آموزه های دینی در تربیت اسلامی و دوری از رذیله ی اخلاقی بخل اهمیت زیادی می یابد. پژوهش حاضر به بررسی احادیث رضوی درباره ی بخل پرداخته و از روش «تحلیل محتوا» برای استخراج، طبقه بندی و مقوله بندی گزاره های بخل در اندیشه ی رضوی استفاده کرده ضمن آنکه با روش استنتاجی، اهداف و روش های تربیتی و اخلاقی امام رضا (ع) در موضوع بخل را بررسی خواهد کرد. ره آورد استفاده از این روش، ارائه ی مدلی جامع جهت اثبات وجود نظامی جامع بر معارف اخلاق رضوی و کارآمدی این نظام در هدایت جوامع بشری است. می توان گفت نقطه تمرکز روایات رضوی، بر بیان پیامدها و آثار بخل است. دوری از بهشت، زایل شدن ایمان، بی آبرویی و سلب آسایش از مهم ترین آثار بخل برشمرده شده است. از منظر امام رضا (ع) بخیل کسی است که از پرداخت فرائض الهی استنکاف می ورزد. در اندیشه رضوی، مال دوستی و تلقین فقر از عوامل مهم ایجاد بخل است. هدف غایی امام (ع) از تبیین مسئله بخل، تربیت اخلاقی است و جهت تحقق تربیت اخلاقی در این باره از دو روش اصلاحی تذکر و انذار بهره گرفته اند.