مقایسه طرح معماری مساجد صفویه اصفهان و مساجد دوره ایلخانی

مسجد اولین مرکز اجتماعی، سیاسی و مذهبی مردم مسلمان بوده و در سرزمین های اسلامی به عنوان پناهگاهی برای زندگی پر آشوب و پرتلاطم شهر به شمار می آید. از این رو معماری آن در میان معماری اسلامی اهمیت فوق العاده ای داشته است. پژوهش حاضر با استفاده از روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و با مطالعه در مورد ویژگی های معماری دو دوره ایلخانی و صفوی و همچنین بررسی نقشه ها، اسناد و مدارک مربوط به مساجد دو دوره مذکور و تحلیل و مقایسه آن ها انجام شده است. در بخش مطالعات کتابخانه ای از منابع مختلفی جهت جمع آوری اطلاعات در مورد معماری مساجد صفویه و ایلخانی استفاده شده است. این مقاله به مقایسه یازده نمونه مسجد ایلخانی و یازده باب از مساجد دوره صفوی از منظر تعداد اجزاء و عناصر پلان، موقعیت قرارگیری آن ها در پلان همچنین شکل و هندسه استفاده شده برای این اجزاء در بعد پلان پرداخته می شود. تحلیل ها و مقایسه های انجام شده نشان می دهد که فضاهای مساجد صفویه نسبت به مساجد ایلخانی گسترده تر هستند، همچنین شابلون عملکردی مشابه در هر دو دوره صفوی و ایلخانی استفاده شده است و از هندسه متنوع و گوناگون در مساجد ایلخانی نسبت به مساجد صفوی استفاده شده است، به عبارتی در دوره صفوی با افزایش فضاهای مسجد تنوع هندسه کاهش می یابد. همچنین در دوره ایلخانی بر محور عمودی (ارتفاع) تاکید بیشتری شده است و خواهیم دید در دوره صفویه به گنبدخانه اهمیت بیشتری داده می شد درحالی که در دوره ایلخانی شبستان اهمیت بیشتری داشته است.