نقش جنسیت و فرهنگ معیشتی در شکل گیری خانه (مقایسه خانه های قاجاری گیلان و بوشهر)

جنسیت، بیانگر هویت اجتماعی و فرهنگی زن و مرد در جامعه است که با توجه به عوامل متعدد از قبیل باورهای فرهنگی، مذهبی و اجتماعی، هنجارها و ارزش ها، سطح آزادی های زن و مرد در خانواده و جامعه، ساختار قدرت (پدرسالاری و مادرسالاری) و میزان همکاری دو جنس در تامین معیشت دارای تعادل یا عدم تعادل می شود. هدف مقاله حاضر، بررسی درجه اهمیت، ابعاد و مولفه های جنسیت در شکل دهی به مسکن سنتی است. به همین منظور، با گزینش شش نمونه موردی از خانه های قاجاری در بافت قدیم رشت و بوشهر، تاثیر شیوه های معیشتی و جنسیت بر ساختار شکلی و فضایی خانه ها بررسی می شود. در این مقاله با استفاده از روش تحقیق تطبیقی و نمونه موردی عناصر کالبدی و فضایی خانه ها شامل ورودی، مهمان خانه، اتاق نشیمن و مطبخ با یکدیگر مقایسه شده و نشان می دهد که در خانه های سنتی بوشهر گسترش قلمروهای جنسیتی، تفکیک پذیری فضاها و مرزبندی عرصه ها، بازتاب معیشت مردانه و کار خانگی زنان بوده اما معیشت تعاملی در گیلان، مرزهای جنسیت ها و حریم های فیزیکی خانه ها را تقلیل داده است. نتیجه تحلیل های ارائه شده نشان می دهد اقلیم، فرهنگ و شیوه های معیشت بر ساخت جنسیت اثرگذار بوده و تفاوت در ساختارهای جنسیتی دو جامعه، تغییرات بارزی در شکل گیری کالبد خانه ها ایجاد می کند. لذا عوامل نشات گرفته از جنسیت نظیر قلمروهای جنسیتی، سلسله مراتب فضایی، حریم و محرمیت، هویت بخش مسکن در گیلان و بوشهر می باشند.