ارزیابی کیفیت محیط مسکونی مرکز شهر با تاکید بر پایداری، مورد مطالعاتی: محدوده سرشور و چهنو شهر مشهد

یکی از دلایل بحران سکونت در بخش مرکزی شهرها تحولات توسعه است که باعث خالی از سکنه شدن تدریجی و افزایش فرسودگی آن ها می‎شود. بافت مرکزی شهر مشهد نیز با چنین پدیده‎ای روبه‏رو می‎باشد. وجود حرم امام رضا (ع) و خیل زائران، اهمیت بررسی و رفع مشکلات این محدوده را بیشتر نموده است. این پژوهش در پی شناسایی عوامل تهدیدزا و دلایل افت کیفیت پهنه های مسکونی و همچنین جستجوی راه حل هایی برای بازگرداندن مفهوم "سکون" به این گونه بافت ها با هدف ایجاد پایداری می‎باشد. بنابراین، مساله پژوهش، آن است که کیفیت بافت مسکونی مرکزی شهر مشهد چگونه است و چه معیارهایی برای ارتقا آن می‎تواند سودمند باشد؟ روش پژوهش ترکیبی از تحلیل محتوای کیفی و پیمایش است. تحلیل ادبیات و مبانی نظری مرتبط، به تبیین شاخص‎ها و معیارهای کیفیت محیط برای داشتن سکونت پایدار انجامید. از دستاورد این فاز، برای سنجش کیفیت محدوده سرشور و چهنو به عنوان یکی از مهم ترین حوزه های مسکونی مرکز شهر مشهد استفاده شد. تکنیک‎های گردآوری داده‎ها شامل برداشت‎های میدانی، تحلیل مجموعا 120 پرسش نامه شهروندان، شاغلان و زائران بود. جهت رتبه‎بندی و تحلیل معیارها و شاخص‎ها از روش تحلیل سلسله مراتبی و نرم افزار Expert Choice استفاده شد. نتایج تاکید دارد معیارهای کیفیت محیط در چهار بعد اصلی و به ترتیب اولویت عملکردی، تجربی- ادراکی، جمعیتی- اجتماعی- اقتصادی و زیست محیطی تاثیر ویژه‎ای بر میزان پایداری بافت مسکونی دارند. تحلیل سلسله مراتبی نشان داد معیارهای کاربری چندگانه زمین و تعادل بین مشاغل و مسکن در بعد عملکردی، ضریب ماندگاری و هزینه‎های قابل کنترل مسکن در بعد اجتماعی- جمعیتی- اقتصادی، عدم وجود آلاینده‎ها در بعد زیست محیطی و دو معیار میزان رضایت مندی شهروندان و میزان امنیت محیط در بعد ادراکی- تجربی از جمله مهم ترین معیارهای اثرگذار بر کیفیت محیط محدوده هستند. این موارد بالاترین اهمیت و وزن را در سنجش دودویی بین متغیرها کسب کردند. نرخ ناسازگاری تحلیل 03/0 موید روایی معیارها و شاخص‎ها می‎باشد. این معیارها و شاخص‎های می‎تواند با تغییراتی در سایر بافت‎های مرکزی شهرها استفاده شود.