واسازی نشانه ها و تحلیل عواطف فردوسی در داستان «جنگ کی کاووس در مازندران»

پژوهش در نشانه‎ها و تحلیل داستان‎های شاهنامه می‎تواند در شناخت علمی این اثر و راه یافتن به اندیشه‎های متن و عواطف خالق آن‎ راهگشا و موثر باشد. عناصر شعری – عاطفه، زبان، تخیل، آهنگ و سبک و اسلوب بیان- به شاعر یاری می‎رسانند تا بتواند تاثیر کلام خود را تا حد بیان تجربه‎های ذهنی افزایش دهد و امکان انتقال عواطف خود را به دیگران از طریق زبان فراهم‎آورد. در این جستار، به بررسی عناصر شعری با تکیه بر نشانه‎ها، در داستان‎ کی‎کاووس و جنگ مازندران پرداخته‎ایم تا از این رهگذر به گستره‎های فکری و احساسی فردوسی برسیم. اما چون فردوسی سخن منثور منابعی چون شاهنامه ابومنصوری را به نظم کشیده، بیشتر اندیشه‎ها و عواطف حماسه‎سازان نخستین را، بسان کرده است و برای انتقال مفاهیم و اندیشه‎های شخصی، مجالی نداشته است. البته بیان پندها و تالمات روحی در پایان داستان‎ها اندک فرصتی برای فردوسی فراهم آورده است تا به بیان عواطف و احساسات خودش بپردازد ولی بیشتر در فحوا، زمینه و بافت کلام، خواسته‎هایش را‎ گنجانده است؛ یافتن این اندیشه‎ها نیازمند واسازی از طریق نشانه‎ها است. این پژوهش، با مطالعه کتابخانه‎ای و از راه توصیف و تحلیل نشانه‎ها و عناصر شعری داستان رزم مازندران شاهنامه، نشان می‎دهد که امانتداری فردوسی به منبع و متن حماسی منثور، اجازه نمی‎داده‎ که سخن و خواسته خویش از این داستان را که همانا «تنفر از ظلم و بیداد» است، به صراحت، بگوید و شاعر هم نمی‎خواسته است به طور مستقیم (از زبان راوی) ، حمله ایرانیان را در داستان مورد نکوهش قرار دهد (هرچند که قهرمانان آنرا نادرست می‎دانند) ، اما نشانه‎ها و عناصر شعری در خدمت بیان این اندیشه و عاطفه شاعر قرار گرفته‎اند، و او عاطفه و احساس فردی خود را، اگرچه علیه اردوی نیکی باشد، در فحوای کلام گنجانیده است.