ارزیابی طرح های تجهیز و نوسازی اراضی شالیزاری گیلان از دیدگاه بهره برداران

طرح تجهیز و نوسازی شالیزاری، یکی از طرح های زیربنایی در بخش کشاورزی است. این طرح که در آن شالیزارهایی که به طور سنتی کشت می شوند به صورت مدرن درمی آیند، به طوررسمی از سال 1374در استان گیلان آغاز شد، آخرین گزارش موسسه تحقیقات برنج کشور نشان می دهد که تاکنون بیش از 76000هکتار از شالیزارهای این استان تجهیز و نوسازی شده است. کشاورزان از بهره برداران این طرح هستند، از این رو دریافت نظر آنان در پرسشنامه های هدفمند می تواند به ارتقای کیفی طرح کمک کند. در این پژوهش، به منظور تجزیه و تحلیل و ارزیابی دیدگاه های کشاورزان ذی نفع در طرح تجهیز و نوسازی، 455 پرسشنامه هریک با 50 سئوال، طی سال 1390 بین آنان توزیع شد. یافته ها نشان می دهد که کشاورزان شاغل در این اراضی از نظر سنی در رده مسن، از نظر سواد در رده بی سواد، و از نظر سرانه مالکیت در رده کشاورزان کم زمین قرار دارند. حدود 60 درصد کشاورزان، نداشتن جاده برای تردد ماشین آلات و 35 درصد از آنان مشکل آب را برای پذیرش طرح تجهیز عنوان کرده اند. حدود 50 درصد از کشاورزان در سال های اول و دوم پس از اجرای طرح در خصوص نحوه تامین و توزیع آب مشکل داشتند که با اقداماتی نظیر حفر چاه های کم عمق و استفاده از آب زهکش ها (به ترتیب 35 و 30 درصد) این مشکل را حل کرده اند به طوری که در سال های سوم به بعد برای 35 درصد کشاورزان باقی مانده بود. در مورد مصرف آب در داخل مزرعه، بیش از 50 درصد کشاورزان در سال های اول و دوم در مصرف آب داخل مزارع دارای مشکل بودند. مشکل مصرف آب در مزرعه پس از اجرای طرح تجهیز، ناشی از بزرگ شدن ابعاد کرت ها و تغییر در زمان آبیاری، تغییر در دبی ورودی (هیدرومدول) و تنظیم عمق آب به دلیل مشکل تسطیح سطوح بزرگ و مدیریت توزیع آب بوده است که با حل مشکلات تسطیح کرت های بزرگ و تطبیق کشاورزان با شرایط پس از اجرای پروژه، مشکل مصرف آب در مزرعه به 35 درصد تقلیل یافته است. پس از اجرای طرح تجهیز و نوسازی، حدود 50 درصد از کشاورزان داخل طرح از روش آبیاری تناوبی به عنوان روش مناسب آبیاری در مزارع خود استفاده می کنند. 62 درصد از کشاورزان اعلام داشته اند مقدار افزایش محصول پس از اجرای طرح نسبت به حالت قبل، حداکثر 300 کیلوگرم در هکتار بوده است. حدود 78 درصد بهره برداران اعتقاد دارند که اجرای طرح تجهیز باعث سهولت برداشت محصول و خرمن کوبی آن شده است. پس از اجرای طرح، موقعیت زمین حدود 76 درصد بهره بردان جابه جا شده است که تاثیری منفی بر رضایت بهره برداران داشته است. به طور کلی یافته ها نشان می دهد که بیش از 75 درصد کشاورزان رضایت متوسط از اجرای طرح تجهیز و نوسازی دارند.