علل و دلایل شکل گیری، تداوم و گسترش جنبش گولن

این تحقیق با هدف بررسی علل و دلایل شکل گیری، تداوم و گسترش جنبش هیزمت [1] (جنبشی منتسب به فتح الله گولن) ، ضمن بررسی آرا و اندیشه های گولن، خاستگاه فکری و نظری این جنبش را در بستر تاریخی تحولات و شرایط سیاسی و اجتماعی ترکیه مطالعه کرده است؛ علاوه بر این، روند گسترش این اندیشه ها و سازماندهی این جنبش در قالب نهادهای آموزشی و مالی منضبط و کارآمد و رسانه های ارتباط جمعی با نگرشی سیستمی (بررسی عوامل درونی و بیرونی تاثیرگذار بر جنبش) بررسی شده است. این تحقیق از نوع تحقیق های اکتشافی است و از روش (تکنیک) توصیف و تاحدودی تحلیل با مراجعه به اسناد بهره گیری شده است.
به طور کلی، جنبش گولن ازیک سو محصول شرایط تاریخی ترکیه و واکنشی به سیاست های سکولاریستی دولت ها و ازسوی دیگر، تلاشی مستمر به منظور سازگاری اسلام با مدرنیته و دموکراسی بوده است. بهره گیری از آموزه های تصوف، تقدیس کار و کوشش جمعی، مبارزه با فقر، جهل و تفرقه و تلاش برای آشتی سنت و مدرنیته با وام گیری از سنت لیبرالیسم و اخلاق پروتستانی، نوعی از اسلام را به جهانیان عرضه کرده است که از اسلام اجتماعی در برابر اسلام سیاسی دفاع می کند؛ اگرچه فعالیت ها و اقدام های این جنبش تحت الشعاع حوادث پس از کودتای نافرجام قرارگرفته و دولت ترکیه مبارزه ای گسترده را برای حذف این جنبش آغاز کرده است، به نظر نمی رسد داستان جنبشی که جای پای عمیقی در سنت اسلامی و فرهنگ بومی دارد و توانایی خود را در تطبیق با شرایط موجود و روزآمدکردن اندیشه های اسلامی نشان داده است، به این زودی به پایان برسد.
[1]. هیزمت در زبان و فرهنگ ترکی به معنای «خدمت به هنموعان و اهتمام در کاری» است (وب سایت فرهنگستان زبان ترکی، 2 نوامبر 2017). در این تحقیق، جنبش گولن، جنبش خدمت یا هیزمت یا جماعت گولن، همگی معادل همدیگر به کاررفته اند.