پیش بینی گروه های آمیلوزی بالا و متوسط بر اساس خصوصیات فیزیکوشیمیایی نشاسته در ژنوتیپ های برنج (Oryza sativa L.)

به منظور بررسی رابطه بین میزان آمیلوز دانه، دمای ژلاتینی شدن و خصوصیات ویسکوزیتی و شناسایی شاخص های شناسایی گروه های آمیلوزی متوسط و بالا در ژنوتیپ های برنج، تعداد 40 رقم و لاین خالص از دو گروه آمیلوز بالا و آمیلوز متوسط در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار طی دو سال 1394 و 1395 در موسسه تحقیقات برنج کشور – رشت مورد ارزیابی قرار گرفتند. خصوصیات فیزیکوشیمیایی دانه (میزان آمیلوز و دمای ژلاتینی شدن) و خصوصیات ویسکوزیتی شامل حداکثر چسبندگی، حداقل چسبندگی، فروریختگی، چسبندگی نهایی، پس روی چسبندگی و نرمی و ثبات ژل با استفاده از دستگاه رپید ویسکوآنالایزر بر حسب واحد RVU (Rapid Visco Unit) اندازه گیری شدند. نتایج حاصل از تجزیه خوشه ایبه روش حداقل واریانس وارد نشان داد که 40 ژنوتیپ برنج بر اساس خصوصیات ویسکوزیتی و دمای ژلاتینی شدن مجددا در دو گروه طبقه بندی شدند. گروه اول شامل 19 ژنوتیپ با محتوای آمیلوز بالا و گروه دوم شامل 21 ژنوتیپ با محتوای آمیلوز متوسط بودند. طبقه بندی ژنوتیپ ها بر اساس خصوصیات ویسکوزیتی و دمای ژلاتینی شدن، مشابه گروه بندی ژنوتیپ ها بر اساس میزان آمیلوز دانه بود. نتایج حاصل از تجزیه تابع تشخیص به روش رگرسیون گام به گام نشان داد که تنها چسبندگی نهایی و دمای ژلاتینی شدن نقش 100 درصدی در تفکیک دو گروه آمیلوز بالا و متوسط داشته و با ارزش ویژه 35/56، موثرترین خصوصیات برای تشخیص دو گروه بودند. چسبندگی نهایی و دمای ژلاتینی شدن نسبت به اندازه گیری مستقیم آمیلوز آسان تر و کم هزینه تر بوده و در زمان کوتاه تری انجام شده و در تفکیک و انتخاب ژنوتیپ های جدید برای محتوای آمیلوز متوسط و آمیلوز بالا قابل استفاده است. ارزیابی خصوصیات ویسکوزیتی نشاسته و دمای ژلاتینی شدن در ترکیب با روش های آماری چندمتغیره، یک روش کاربردی آسان و کم هزینه محسوب می شود که دارای پتانسیل خوبی برای طبقه بندی ژنوتیپ های برنج است و می توان از این روش در برنامه های اصلاحی جهت دستیابی به ارقام جدید با کیفیت مناسب دانه استفاده کرد. با توجه به مدل رگرسیونی برازش شده، پیش بینی میزان آمیلوز متوسط تا بالا با توجه به ارزش چسبندگی نهایی در دامنه 25/493-50/290 بر حسب واحد RVU، با ضریب تبیین 97 درصد امکان پذیر می باشد.