مواجهه نهادهای حاکم با «مساله اجتماعی» پس از انقلاب اسلامی ایران (1357-1360)

اقشار کم درآمد یکی از نیروهای فداکار در انقلاب اسلامی ایران بوده اند. نماینده اصلی این اقشار در تهران، حاشیه نشینان و آلونک نشینان بودند که عمده آنها را گروه هایی از دهقانان ناراضی از اصلاحات ارضی دولتی تشکیل می دادند؛ گروه هایی که به شهرهای بزرگ مانند پایتخت مهاجرت کرده بودند اما یا اجبارا در مشاغل غیررسمی امرار معاش می کردند یا کارگر ساده کارخانه هایی شده بودند که برخی از آنان در آستانه انقلاب اسلامی تعطیل شدند. برجستگی حضور این اقشار و مطالبات شان در هر انقلابی می تواند آن را درگیر «مساله اجتماعی» کرده، به تغییر جهت سیاست نهادهای حاکم پس از انقلاب به سمت رفع فقر و تبعیض به جای اصلاح ساختار حکومت و شکل حکمرانی بیانجامد؛ امری که با توجه به عدم امکان برآورده ساختن سریع این نیازها از سوی مدیران اداری نوپا، به نوبه خود مقدمه ناآرامی های جدی در عرصه سیاسی و حتی ناکامی انقلاب خواهد شد. بر این مبنا پژوهش حاضر پس از بررسی وضعیت زندگی و اقدامات مطالبه گرانه حاشیه نشینان و آلونک نشینان تهران در دوره زمانی 1357-1360 شمسی به این پرسش پاسخ می دهد که «مواجهه نهادهای حاکم پس از انقلاب اسلامی ایران با "مساله اجتماعی" به ویژه در مورد حاشیه نشینان و آلونک نشینان پایتخت چگونه بود؟» تا دریابد آیا اقشار یادشده سرکوب شدند یا به روشی نیازهایشان برآورده شد. روش این پژوهش، تحلیل تاریخی-تبیینی در حوزه جامعه شناسی سیاسی است و از چهارچوب نظری ترکیبی بر مبنای نظریه انقلاب آرنت و نظریه نورث و همکارانش پیرامون نظام های دسترسی محدود بهره می گیرد.