تاثیر تنش شوری بر دستگاه فتوسنتزی کوشیا (Bassia scoparia) در شرایط مزرعه

تنش شوری سبب ایجاد تغییرات وسیعی در فرآیندهای فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و مولکولی در گیاهان می گردد. فتوسنتز یکی از فرآیندهای فیزیولوژیکی بنیادی و پیچیده است که می تواند تحت تاثیر تنش شوری قرار گیرد. میزان و نوع تاثیر بسته به گونه و ژنوتیپ گیاه و درجه شوری متفاوت است. به منظور بررسی اثر شوری بر ویژگی های فتوسنتزی گیاه کوشیا، آزمایشی به صورت کرت های دو بار خرد شده با سه سطح شوری (2/5، 5/10 و 1/23 دسی زیمنس بر متر) به عنوان عامل اصلی و سه توده کوشیا (بیرجند، بروجرد و سبزوار) به عنوان عامل فرعی و هفت زمان اندازه گیری به عنوان عامل فرعی فرعی در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. نتایج نشان داد که در تمام تیمارها تحت تاثیر گذر زمان میزان فتوسنتز، تبخیر و تعرق، هدایت روزنه ای و مقدار نسبی کلروفیل کاهش و میزان دی اکسید کربن اتاقک زیر روزنه، عملکرد کوانتومی فتوسیستم II و کارایی مصرف آب افزایش یافت. توده های بیرجند و بروجرد به ترتیب بیشترین و کمترین شیب کاهش فتوسنتز را در طول زمان اعمال تنش شوری نشان دادند. افزایش شدت شوری اگرچه در مجموع باعث کاهش معنی دار فتوسنتز، تبخیر و تعرق و هدایت روزنه ای شد، با این حال تاثیر معنی داری روی میزان رنگدانه های فتوسنتزی، مقدار نسبی کلروفیل و عملکرد کوانتومی فتوسیستم II نداشت. در هشتمین هفته پس از اعمال تنش شوری، میزان فتوسنتز و تبخیر و تعرق اندازه گیری شده در تیمارهای شوری و توده ها تقریبا برابر بود. این نتایج نشان داد که اثر زمان بر سامانه فتوسنتزی گیاه کوشیا نسبت به تیمارهای شوری اعمال شده بیشتر بود. به نظر می رسد با گذر زمان و افزایش زیست توده گیاه، به واسطه افزایش تبخیر و تعرق، نیاز برای تامین آب افزایش می یابد؛ که گیاه کوشیا با کاهش محتوی نسبی کلروفیل، با وجود محدودیت آب و کاهش هدایت روزنه ای، ضمن افزایش دی اکسید کربن اتاقک زیر روزنه و تامین دی اکسید کربن مورد نیاز فتوسنتز، مقدار کارایی مصرف آب و عملکرد کوانتومی فتوسیستم II را افزایش می دهد. به علاوه به نظر می رسد که به دلیل ساختار متراکم زیست توده کوشیا، کاهش محتوی نسبی کلروفیل می تواند نقش موثری در نفوذ نور به لایه های پایین سطح سبز و افزایش راندمان فتوسنتزی در این لایه ها داشته باشد.