برنامه ریزی راهبردی توسعه حفاظت محیط زیست در اکوسیستم های تالابی (مطالعه موردی حوضه آبخیز تالاب قره قشلاق)

تالاب ها یکی از با اهمیت ترین اکوسیستم های طبیعی کره زمین هستند. منطقه شکار ممنوع و تالاب قره قشلاق از مهم ترین و بزرگ ترین تالاب های اقماری دریاچه ارومیه و یکی از مناطق مهم پرندگان IBA در دنیا می باشد. اما متاسفانه در سال های اخیر با توجه به فعالیت های مخرب انسانی با مخاطرات فراوانی مواجه شده است. این پژوهش علمی- کاربردی با هدف ارائه برنامه راهبردی توسعه حفاظت محیط زیست تالاب قره قشلاق با درنظر گرفتن شرایط و عوامل داخلی و خارجی حاکم بر منطقه و با استفاده از مدل تحلیلی SWOT به انجام رسید. بدین منظور ابتدا عوامل داخلی (نقاط ضعف و قوت) و عوامل خارجی (فرصت ها و تهدیدات) محیط تحت بررسی، پس از بازدید میدانی و تکمیل پرسش نامه توسط جامعه آماری و همچنین خبرگان منطقه شناسایی شدند و سپس در قالب جدول های ارزشیابی عوامل داخلی (IFE) و ارزشیابی عوامل خارجی (EFE) نمره دهی و وزن دهی گردید. به منظور وزن دهی عوامل داخلی و خارجی از فرایند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و نرم افزار EXPERT CHOICE11 بهره گیری شد که ضریب ناسازگاری در تمام مراحل وزن دهی کمتر از 1/0 می باشد. همچنین بر اساس نتایج ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی راهبردهای مناسب تدوین و در نهایت با استفاده از ماتریس (QSPM) راهبردها نمره دهی و ارجحیت آن ها تعیین گردید. طبق نتایج به دست آمده 9 عامل قوت و 12 عامل ضعف به عنوان عوامل داخلی و 6 عامل فرصت و 11 عامل تهدید به عنوان عوامل خارجی شناسایی شدند. بر اساس نتیجه ماتریس ارزیابی عوامل داخلی و خارجی موقعیت راهبرد تدافعی پیشنهاد شد. از بین 9 راهبرد تدافعی پیشنهادی راهبرد دوم (WT2) ، یعنی «راهبرد تدوین برنامه راهبردی زیست محیطی به منظور پایش کیفیت و کمیت آب تالاب و کنترل انواع آلودگی ها و تغییرات کاربری اراضی» با کسب بالاترین امتیاز 764/2 به عنوان اولین اولویت برنامه ریزی راهبردی مهم برای حفاظت این منطقه حاصل شد. بنابراین مدیریت منطقه پیش از هر اقدامی می باید نسبت به ایجاد زمینه های توسعه رویکرد حفاظت در منطقه بر اساس تدوین برنامه راهبردی زیست محیطی، برنامه ریزی اساسی نماید.