آسیب شناسی مباحث علم بیان در کتاب های بلاغت فارسی

کشف ظرافت ها و زیبایی های زبانی و بیانی آثار ادبی، اعم از نثر و نظم، در گرو آشنایی با علوم بلاغی است و به کمک آن ها می توان یک معنی را در راستای خلاقیتی ادبی و هنری به گونه های متفاوت بیان کرد. البته این امر مشروط بدان است که تفاوت های مذکور مبتنی بر تخییل باشد. بررسی انتقادی مقایسه ای این کتاب ها می تواند در شناخت بیشتر و دقیق تر آن ها بسیار موثر و سازنده باشد. بنابراین، این پژوهش در پی آن است که به نقد و بررسی بخش «بیان» در کتاب های بلاغت فارسی کهن و معاصر با دیدی انتقادی و علمی بپردازد و کاستی ها و نواقص آن ها را بدون هر گونه حب و بغضی همراه با شواهد و مستندات کافی نمایان سازد. در جستار حاضر، تقریبا همه منابع موجود «بیان» از قدیم تا معاصر بررسی شد و در یک واکاوی انتقادی در سه سطح، به شباهت ها، اختلاف ها و تناقض ها پرداخته شد که شامل عیوب و ایرادها هستند. بررسی ها نشان می دهد که نویسندگان در اغلب کتب بلاغی، در تعاریف، ارائه نظریات و ذکر شواهد مثال به تقلید و تکرار پرداخته اند و شامل ضعف ها و کاستی هایی چون عربی مآبی یا سره نویسی افراطی، اختصار یا تفصیل و نیز استفاده از مثال های دشواریاب هستند.