بررسی تاثیر ایجاد منطقه آزاد ارس بر رفاه اجتماعی جامعه محلی از منظر ساکنان

ایجاد مناطق آزاد تجاری- صنعتی در مناطق خاص کشور یکی از طرح ها و اقداماتی است که غالبا از سوی کشورها برای توسعه و رفاه اجتماعی مردم منطقه انجام می شود. در ایران نیز در دهه های اخیر این طرح ها در مناطق مختلف کشور به اجرا در آمده که ایجاد منطقه آزاد ارس یکی از این مناطق است. هرچند دیدگاه های پرمناقشه ای در خصوص تاثیرات این مناطق ارائه شده که غالبا از بی تاثیری این طرح ها حکایت دارد، در این زمینه به ویژه در مورد منطقه مزبور در مورد شاخص های رفاهی و از منظر ساکنان محلی کمتر کار تحقیقی انجام شده است. از این رو این تحقیق با الهام از دیدگاه فرگوسن، که معتقد است طرح های توسعه ای خواه ناخواه تغییراتی را سبب می شوند که نه کاملا مثبت اند نه منفی، و با بهره گیری از روش مقایسه ای به مطالعه پیامدهای منطقه آزاد ارس بر ابعاد رفاهی در این منطقه پرداخته است. داده های این پژوهش از 470 نمونه و بر اساس پیمایش و با استفاده از فنونی چون پرسشنامه و مشاهده گردآوری شده است. نتایج تحقیق نشان می دهد هرچند منطقه آزاد ارس نیز به مانند سایر مناطق آزاد ایران نتوانسته در کل به آن اهداف خود نایل آید، ولی از دیدگاه ساکنان محلی تاثیرات آن در حوزه های مختلف رفاهی یکسان نبوده است. برای مثال در زمینه هایی چون بهداشت و درمان، آموزش، وضعیت اشتغال تاثیرات مثبت جزیی داشته است، در زمینه هایی مانند وضعیت تامین اجتماعی و نیاز به سازمان های حمایتی و غیره تقریبا تاثیرات خنثی بوده ولی در مواردی مانند وضعیت مسکن و هزینه های مسکن تاثیرات خیلی منفی داشته است. همین طور، اغلب موجب شکل گیری مهاجرت معکوس و افزایش غریبه ها در منطقه آزاد تجاری- صنعتی ارس شده است.