بررسی دیدگاه ملاصدرا و سهروردی در باب عالم مثال
نویسنده:
نوع مقاله:
مقاله پژوهشی/اصیل (دارای رتبه معتبر)
چکیده:
در باب تفسیر هستی و تحلیل مراتب عالم ، عالم مثال به عنوان مرتبهای از مراتب سهگانه هستی در مکتب اشراقی و صدرایی مورد پذیرش قرار گرفته است. شیخ اشراق به جهت محال بودن انطباع صور خیالی کبیر در صغیر طرح عالم مثال منفصل را وجهه همت خویش قرار داده و معتقد است قوه خیال انسان ، مادی بوده و در ادراک صرفا نقش اعدادی دارد، بهنحوی که نور اسفهبدی به نحو اشراقی صور خیالی را در همان عالم مثل معلقه میبیند. ملاصدرا نیز اگر چه اصل وجود عالم مثال و برخی ویژگی ها آن نظیر تجرد از ماده و تقید به تعلقات مادی را میپذیرد ، اما با مبانی خاص خویش ، افق جدیدی از این عالم ارائه کرده و ابداعاتی پدید آورده است. وی با اثبات تجرد تمام قوای ادراکی انسان از جمله قوه خیال ، آن را به مبادی عالی هستی مرتبط ساخته و با اعتقاد به خلاقیت نفس ، افاضات مثال منفصل را موجب آمادگی نفس برای خلق صور خیالی میداند و از این روی به رهیافتهای معرفتی و الهامی ویژهای دست یافته است.
تازه های تحقیق
نتیجه گیری در مکتب اشراقی و صدرایی، عالم مثال به عنوان مرتبهای از مراتب سهگانه هستی قابل پذیرش بوده، با این تفاوت که شیخ اشراق از این عالم به «برزخ میان نور محض و ظلمت مطلق» تعبیر کرده و ملاصدرا آن را «عالم نفس» یا «عالم مدبر» دانسته است.
از منظر ملاصدرا و سهروردی عالم مثال در مراتب معرفتی منطبق بر ادراک خیالی بوده و قوه خیال در عملیات ادراک نفس به نوعی نقش ایفا مینماید؛ با این تفاوت که ملاصدرا با توجه به صدور صور مثالیه از قوه خیال نفس، رسالت اصلی در ادراک که همان حفظ و ایجاد صور است را بر عهده قوه خیال میگذارد، اما سهروردی بر خلاف وی به شهود و ظهور صور مثالیه در نزد قوه خیال نفس عقیده دارد، از اینروی در نظر وی قوه خیال تنها رسالت فرعی در ادراک بر عهده داشته و آن ایفای نقش آیینهوار است.
عالم مثال منبع الهام و افاضه حقایق است و بهرهمندی انسان از این عالم به عنوان اولین دریچهای که از عالم غیب به روی انسان گشوده میشود، به تعبیر ملاصدرا از طریق قوه خیال و به تعبیر شیخ اشراق از طریق انوار اسفهبدیه است، هر چند هر دو به تاثیر تهذیب نفس جهت مشاهده و انشاء مثل معلقه و صور مثالی و دستیابی به مقام «کن» باور دارند
نتیجه گیری در مکتب اشراقی و صدرایی، عالم مثال به عنوان مرتبهای از مراتب سهگانه هستی قابل پذیرش بوده، با این تفاوت که شیخ اشراق از این عالم به «برزخ میان نور محض و ظلمت مطلق» تعبیر کرده و ملاصدرا آن را «عالم نفس» یا «عالم مدبر» دانسته است.
از منظر ملاصدرا و سهروردی عالم مثال در مراتب معرفتی منطبق بر ادراک خیالی بوده و قوه خیال در عملیات ادراک نفس به نوعی نقش ایفا مینماید؛ با این تفاوت که ملاصدرا با توجه به صدور صور مثالیه از قوه خیال نفس، رسالت اصلی در ادراک که همان حفظ و ایجاد صور است را بر عهده قوه خیال میگذارد، اما سهروردی بر خلاف وی به شهود و ظهور صور مثالیه در نزد قوه خیال نفس عقیده دارد، از اینروی در نظر وی قوه خیال تنها رسالت فرعی در ادراک بر عهده داشته و آن ایفای نقش آیینهوار است.
عالم مثال منبع الهام و افاضه حقایق است و بهرهمندی انسان از این عالم به عنوان اولین دریچهای که از عالم غیب به روی انسان گشوده میشود، به تعبیر ملاصدرا از طریق قوه خیال و به تعبیر شیخ اشراق از طریق انوار اسفهبدیه است، هر چند هر دو به تاثیر تهذیب نفس جهت مشاهده و انشاء مثل معلقه و صور مثالی و دستیابی به مقام «کن» باور دارند
کلیدواژگان:
زبان:
فارسی
صفحات:
71 تا 90
لینک کوتاه:
magiran.com/p1913849
دانلود و مطالعه متن این مقاله با یکی از روشهای زیر امکان پذیر است:
اشتراک شخصی
با عضویت و پرداخت آنلاین حق اشتراک یکساله به مبلغ 990,000ريال میتوانید 70 عنوان مطلب دانلود کنید!
اشتراک سازمانی
به کتابخانه دانشگاه یا محل کار خود پیشنهاد کنید تا اشتراک سازمانی این پایگاه را برای دسترسی نامحدود همه کاربران به متن مطالب تهیه نمایند!
توجه!
- حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران میشود.
- پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانههای چاپی و دیجیتال را به کاربر نمیدهد.
دسترسی سراسری کاربران دانشگاه پیام نور!
اعضای هیئت علمی و دانشجویان دانشگاه پیام نور در سراسر کشور، در صورت ثبت نام با ایمیل دانشگاهی، تا پایان فروردین ماه 1403 به مقالات سایت دسترسی خواهند داشت!
In order to view content subscription is required
Personal subscription
Subscribe magiran.com for 50 € euros via PayPal and download 70 articles during a year.
Organization subscription
Please contact us to subscribe your university or library for unlimited access!