تحلیل هزینه - فایده کشت گونه های دارویی- تجاری استان خراسان رضوی

نیاز روز افزون به صنایع داروسازی و یا فرآوری محصولات دارویی با منشاء گیاهی، و همچنین لزوم توجه به کشت و افزایش سطح زیر کشت گونه های دارویی بسیار محسوس شده است. در ایران بیشتر گیاهان دارویی مورد استفاده از رویشگاه اصلی آنها برداشت می شوند که افزون بر افزایش فشار و تخریب رویشگاه، محصول گردآوری شده نیز به دلایل مختلف خالص نبوده و کیفیت مطلوبی ندارند. در صورت زراعی کردن و کشت گونه های دارویی و تعیین میزان سود خالص و مواد موثره آنها، می توان آنها را به عنوان کشت جایگزین گیاهان رایج در مناطق مورد نظر مطرح کرد. بنابراین هدف اصلی این بررسی اقتصادی کردن کشت گیاهان دارویی بوده است. در این پژوهش گونه های گیاهی مهم دارویی که در استان خراسان رضوی کشت می شوند، مانند؛ خاکشیر، گل گاو زبان، زیره سبز، ، شوید، مرزه، خوردانه و شیرین بیان بررسی شدند. روش گردآوری آمار و اطلاعات به دو روش اسنادی و پیمایشی در سال 1391 بوده است. جامعه آماری این پژوهش کشاورزانی بودند که گیاهان دارویی در استان خراسان رضوی کشت می کردند، با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای(ناحیه ای) ، شهرستان سبزوار و بخشی از شهرستان نیشابور به عنوان ناحیه مورد بررسی انتخاب شدند. داده های به دست آمده با استفاده از تحلیل فایده- هزینه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و تحلیل سود آوری آنها نیز انجام و تفسیر شده است. نتایج و بحث: نتایج پژوهش نشان داد، میانگین کل هزینه تولید گل گاو زبان، خاکشیر، زیره سبز، شوید، مرزه، خوردانه و شیرین بیان به ترتیب در حدود 66 ، 4/7، ، 4/11، 7/57، 8/13، 5/8 و 4/9 میلیون ریال در هر هکتار و میانگین درآمد کشت این گیاهان در هر هکتار به ترتیب در حدود 514، 68، ، 2/58، 343، 80، 15و 51 میلیون ریال بوده است. گل گاو زبان، خاکشیر، زیره سبز، شوید، مرزه، خوردانه و شیرین بیان به طور میانگین به ترتیب حدود 448،60، ، 8/46، 285، 66، 7 و 42 میلیون ریال سود برای کشاورزان در هر هکتار داشته است. بیشترین هزینه تولید در میان گیاهان مورد ارزیابی مربوط به گل گاو زبان و شوید، و کمترین هزینه تولید مربوط به خاکشیر و پس از آن خوردانه می باشد. بیشترین درآمد نیز مربوط به گل گاو زبان و کمترین درآمد مربوط به خوردانه بوده است. گل گاو زبان با داشتن بیشترین هزینه به علت درآمد خوبی که داشته دارای بیشترین سود بوده و کمترین سود از آن کشاورزان تولید کننده زیره است. نسبت هزینه - فایده در مورد همه ی گیاهان دارویی بالاتر از یک بوده و گویای آن است که کشت انواع گیاهان دارویی دارای توجیه اقتصادی می باشد. بیشترین نسبت هزینه - فایده مربوط به خاکشیر با 14/9 و مزره با 65/7 است که نسبت بسیار بالایی می باشد. کمترین این نسبت مربوط به خوردانه با 69/1 است. نتایج پژوهش نشان می دهد که کشت گیاهان دارویی مورد بررسی، نخست اینکه دارای هزینه - فایده بالاتر از یک و در نتیجه دارای سود اقتصادی بوده و دوم اینکه برای کشت هر هکتار گیاهان دارویی نسبت به دیگر گیاهان زراعی و باغی نیاز به آب مصرفی کمتری دارد. لذا کشت گیاهان دارویی به کشاورزان توصیه می شود.