نقش خرس قهوه ای (Ursus arctos) در انتشار بذر گیاهان پارک ملی گلستان

خرس قهوه ای (Ursus arctos) بزرگ ترین گوشتخوار ایران است که در بخش های وسیعی از نواحی کوهستانی البرز و زاگرس یافت می شود. اما بیشترین تراکم این گونه در جنگل های شمالی کشور از پارک ملی گلستان تا غرب استان گیلان است. ما در این مطالعه پتانسیل خرس قهوه ای را برای انتقال بذر به شکل اندزوکوری در جنگل گلستان از طریق آزمایش گلخانه ای مورد بررسی قرار دادیم. به منظور شناسایی تغییرات زمانی و مکانی جوانه ها، فراوانی، غنا و ترکیب گونه ای بذور سبز شده از نمونه های سرگین خرس قهوه ای، جمع آوری شده از تیپ های زیستگاهی و فصول مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در مجموع 268 بذر متعلق به 33 آرایه از 19 تیره و 25 جنس گیاهی در آزمایش های جوانه زنی نمونه های سرگین ثبت شد. براساس نتایج به دست آمده فراوانی (0/003=P) و ترکیب بذور (0/001=P) انتقال داده شده بین فصول متفاوت بود که منعکس کننده تفاوت های فنولوژیک گیاهان منطقه است. فراوانی و ترکیب بذری سرگین ها بین دو تیپ زیستگاهی تفاوت معنی داری نداشت. همچنین، غنای گونه ای بذور انتقال داده شده بین فصول و زیستگاه های مختلف تفاوت معنی داری را نشان نداد. بیشترین غنای گونه ای مربوط به فرم رویشی علفی بود (24 آرایه) در حالی که گیاهان درختچه ای فراوان ترین گونه های سبز شده از نمونه های سرگین را شامل می شدند (76 درصد کل بذور جوانه زده). میوه های گوشتی درختچه ها به عنوان یک منبع انرژی مهم در دوره پرخوری پیش از خواب زمستانی خرس ها مطرح هستند. بذور مربوط به میوه های خشک در تراکم های پایین و مخصوصا در نمونه های سرگین مربوط به فصل بهار و اوایل تابستان مشاهده شد. این نتایج با رفتار تغذیه فرصت طلبانه خرس قهوه ای سازگار است. با توجه به اینکه گونه های زوج سم در پارک ملی گلستان اغلب گونه های یک ساله را انتقال می دهند نقش خرس قهوه ای در انتقال گونه های درختچه ای و درختی در جنگل گلستان می تواند مورد توجه قرار گیرد.