سیر تاریخ نگاری شیعه در پنج قرن نخست براساس دو فهرست شیخ طوسی و نجاشی

علم تاریخ در میان شیعیان از چه اهمیتی برخوردار بوده است؟ چه موضوعات تاریخی توجه آنان را در ادوار نخست برانگیخته است؟ سیر هرگونه تالیفی در بستر زمان و نقش حوزه های حدیثی در شکل گیری آن به چه صورت بوده است؟ این پرسش ها مسائل این پژوهش به شمار می آید تا در پرتو آن، تاریخچه علم تاریخ در میان شیعیان و نظرگاه آنان به این علم روشن گردد. یافته های این پژوهش گویای آن است که برای مولفان و مورخان شیعی، غالبا تاریخ تشیع (یعنی: زندگانی ائمه اطهار) بر تاریخ جهان اسلام اولویت داشته است. بدین روی، وقایعی که رابطه تنگاتنگی با تاریخ تشیع داشته مطمح نظر عالمان شیعه برای تالیف اثر بوده است. سیر تاریخی تالیف آثار نشانگر آن است که شکل گیری هریک از موضوعات تاریخی در بستر زمان، روند یکسانی نداشته و با اقبال و ادبار از سوی عالمان مواجه بوده است. همچنین حوزه های حدیثی شیعه در شکل گیری این آثار نقش های متفاوتی با یکدیگر داشته اند و در مجموع، تاریخ نگاری شیعه در پنج سده نخست، مرهون تلاش های عالمان مراکز علمی حوزه عراق، به ویژه مکتب کوفه، بوده است.