آبشویی و اصلاح اراضی شور و سدیمی، بخش دوم: اثر عوامل محیطی و سیستمی بر روش های آبشویی اراضی

سطح اراضی شور تحت آبیاری در ایران در حال گسترش است. در جنوب استان خوزستان و حتی در اراضی واقع در طرح های توسعه شبکه های آبیاری و زهکشی در نواحی مختلف کشور نیز چنین شرایطی به چشم می خورد. روش های معمول آبشویی خاک های شور در مناطق خشک و نیمه خشک جهان، روش های آبشویی متناوب و پیوسته با آبیاری سطحی است. با آبشویی متناوب، به صورتی که فرصت زهکشی نیمرخ خاک ایجاد شود، املاح می توانند به سطح خارجی خاکدانه ها پخشیده شوند. حتی اگر جریان در خلل و فرج درشت وجود نداشته باشد، طی دور بعدی آبشویی، این املاح به راحتی به جریان بین خاکدانه ای پخشیده شده و به سهولت آبشویی می گردند. آنچه در قسمت اول این مقاله ارائه شد4، مروری بود بر مفاهیم نظری و ریاضی انتقال املاح در خاک. در این بخش، جنبه کاربردی آبشویی املاح، با توجه ویژه به اثر انقطاع جریان و کیفیت آب مورد بررسی قرار می گیرد. در استفاده از روش های آبیاری بارانی و قطره ای برای آبشویی نمک ها، هرچند جریان غیراشباع در خاک ایجاد شده و هدر رفت آب از میان خلل و فرج درشت خاک به حداقل می رسد، لیکن آبشویی با آبیاری قطره ای به دلیل پخش موضعی آب در خاک، منجر به تشکیل پهنه های نامنظم شوری می شود. انباشتن آب بر سطح خاک با آبیاری سطحی، عملیات معمول در آبشویی خاک های شور است که بر اساس نتایج تحقیقات، با آبشویی متناوب می توان راندمان آن را افزایش داد. البته عوامل متفاوتی بر کارایی آبشویی متناوب در مقایسه با آبشویی پیوسته موثر است، ازجمله: تبخیر، هدایت هیدرولیکی و وجود گیاه بر سطح خاک که در مقاله به بررسی اثر این عوامل بر فرآیند آبشویی پرداخته خواهد شد. همچنین، مروری بر نتایج برخی پژوهش های انجام شده در جهان و ایران نیز ارائه می شود.