وادوش، وادوشا، بادوشا، تراز خلاقیت و ابتکار مختابادهای البرز شرقی در استفاده بهینه از نیروی انسانی

یکی از شیوه های کوچ نشینی در البرز شرقی، مختابادی است. ویژگی مهم این نوع دامداری سنتی مبتنی بر کوچ، عدم حضور زنان در فعالیت های دامداری است. زن ها در تمام طول سال در روستا و احیانا در شهر می مانند و نقشی در امور دامداری خارج از روستا ندارند. بنابراین دامداران، در دوره استقرار ییلاقی- که دوره شیردوشی و تهیه فرآورده های لبنی است- مردان ماهری را که در امر شیر دوشی و تهیه لبنیات، مانند کندیل زنی و کشک زنی و تهیه قره قروت مهارت دارند، استخدام می کنند. این افراد در میان دامداران مناطق البرز شرقی ایران به مخته باد، مختاباد، مختاباذ و مخته باذ نامبردار هستند. در این شیوه اوج مشارکت دامداری مشاهده می شود. در این سیستم، دامداران دام های خود را در گله مشترکی گرد می آورند، مشترکا به چرا می برند، چوپان مشترک می گیرند، مشترکا شیر دوشی می کنند، به کمک هم لبنیات درست می کنند و مشترکا مخارج می پردازند و در آخر نیز تمامی درآمدها را نسبت به سهم هر کس از گله اشتراکی تقسیم می کنند.
وادوش، وادوشا، بادوشا یا تراز، افزون بر این از جشن های دامداری این منطقه به شمار می رود، در شمار یکی از مهم ترین تعاونی های سنتی دامداران و مختابادها نیز محسوب می شود.
این آیین که در اواسط دوره شیردوشی برگزار می شود بیانگر نوعی از مشارکت و یاریگری است که دامداران در استفاده بهینه از نیروی انسانی به کار گرفته اند. نوشتار پیش رو می کوشد با تکیه بر روش توصیف و تحلیل، به معرفی و تحلیل ویژگی های مردم شناسانه این آیین در میان گله داران البرز شرقی در استان سمنان بپردازد.