فراتحلیل روانشناختی رابطه فرم و عملکرد در فرآیند طراحی معماری از منظر خلاقیت

معماری یکی از حوزه های تاتیرگذار انسانی است که ماهیت آن در هر صورت به طراحی و فرآیند طراحی باز می گردد و بنابراین نقش خلاقیت در ایعاد مختلف آن انکارناپذیر می باشد. طراحی نیز در مفهوم عام آن یک تلاش انگیزشی برای رفع نیازهای انسانی بوده که در مقیاس معماری و به صورت کلان با دو رکن اساسی فرم و عملکرد سر و کار داشته و چگونگی و چرایی رابطه این ارکان بنا به ماهیت معماری از دیرباز مطرح بوده است. لذا توجه به نقش بارز خلاقیت معمارانه در بازشناسی و بازتعریف این رابطه اساسی، حائز اهمیت می باشد. هدف اصلی این تحقیق، واکاوی چیستی رابطه فرم و عملکرد از یک سو و تبیین مولفه های موثر بر آن از سوی دیگر با بهره گیری از نگرشی مبتنی بر شناخت ابعاد و مراتب وجودی انسان به عنوان کاربر آثار معماری و تعیین نقش خلاقیت در این رابطه است. تحقیق کیفی حاضر با استفاده از یک روش توصیفی و متعاقبا تحلیل محتوای کیفی تحت رویکردی تطبیقی - تفسیری به شناسایی متغیرهای اساسی موجود در نظریات مطرح درباره نسبت فرم و عملکرد معماری پرداخته و با استدلال منطقی و تفکر انتقادی، سعی بر تدقیق و بازتعریف روابط بین آنها داشته است. از آنجایی که نتایج این تحقیق با اتکا به فرآیندهای تحلیلی رهیافته به نظریات محققین و نظریه پردازان پیشین استوار می گردد، لذا می توان آن را یک فراتحلیل کیفی دانست که عطف به وجوه مورد تمرکز پژوهش، دارای ابعاد انسانشناختی است. با توجه به قرابت محتوایی در مفاهیم طراحی و خلاقیت بویژه در حوزه های هنری از جمله معماری، به نظر می رسد که بتوان در تبیین جامع رابطه فرم و عملکرد از مفهوم خلاقیت بهره گرفته و نهایتا بر این مبنا، مدل مفهومی و متعاقبا نظریه ای ارائه نمود که نسبت به موارد پیشین دارای جامعیت بوده و کاستی های موجود در آنها را مرتفع سازد. با این مضمون که فرم بر مبنای خواهش های متعدد انسان خلق می شود و به واسطه تامین عملکردها و فراعملکردها متناسب با ابعاد مختلف خلاقیت به کار رفته در حصول آن، ارضاء نیازهای اولیه و ثانویه بشر را در مراتب مختلف ممکن می نماید.