بازتابندگی و بکارگیری آن در تحقیقات کیفی: یک مطالعه مروری

درک تجربیات افراد و شناخت دنیای آنان مهمترین هدف مطالعات کیفی است. در همین راستا دغدغه اعتماد به اطلاعاتی که منجر به ساختن معنا می شوند، همواره مورد توجه بوده است و روش های متعددی نیز در این مورد مطرح شده است. بازتابندگی و یا بازاندیشی، از جمله مهمترین و تکنیکی ترین این روش هاست. لذا این مطالعه با هدف تشریح مفهوم بازتابندگی و ابعاد آن و چگونگی بکارگیری آن در تحقیقات کیفی اسنجام گرفت. مطالعه حاضر یک مطالعه مروری نظامند است. به منظور دستیابی به متون مورد نظر، واژه های "تحقیق کیفی"، "بازتابندگی"، "بازتاب" "بازاندیشی"، "پارادایم تفسیری" در پایگاه های جستجوی الکترونیکی Science Direct، Science Direct، Medline Cinahl، Ovid، Google Scholar، PubMed و Magiran و دستی با کلید واژه های فارسی و انگلیسی به صورت مستقل و در ترکیب با هم بدون محدودیت زمانی مورد جستجو قرار گرفتند. پس از اعمال معیارهای ورود (وجود کلید واژه های یاد شده در عنوان یا کلید واژه های مقاله مورد نظر) و خروج (زبانی غیر از فارسی و انگلیسی، تکراری بودن، عدم ارتباط با هدف مطالعه و عدم دسترسی به تمام متن مقاله) 16 مقاله و کتاب مرتبط با موضوع انتخاب شد و داده های مورد نظر استخراج گردید. داده ها توسط دو نفر از پژوهشگران استخراج و توسط دو تن دیگر مجددا بازنگری شدند. یافته های حاضر حاصل مطالعه 12 مقاله و 4 کتاب (به زبان انگلیسی) مرتبط با موضوع می باشند. از منظر اتیمولوژی بازتابندگی به معنای برگشتن به خود، خویشتن نگری رادیکال است. این مفهوم تفسیر کننده هستی شناسی تفسیرگرایانه است و به همین دلیل ابزاری با ارزش جهت آزمون تاثیر موقعیت، دیدگاه و حضور محقق در عرصه تحقیقات کیفی است که در کنار معتبرسازی یافته های تحقیق، ذهن و روح محقق را نیز برای انجام تحقیق کیفی آماده می سازد. بازتابندگی علاوه بر یک مفهوم، یک فرآیند نیز هست که با نگاهی نقادانه به محقق و روند تحقیق، اعتبار آنها را محک می زند. این انتقاد تنها خارجی نبوده و از طریق خوانندگان تحقیق صورت نمی گیرد، بلکه از درون محقق نشات می گیرد و تفاسیر وی از زندگی و تجربیاتش در مواجهه با وقایع، را شکل می دهد.