عملکرد فطرت به مثابه ی محرک تاریخ در فلسفه ی تاریخ علامه طباطبایی

مسئله ی محرک تاریخ از جمله مباحث چند وجهی فلسفه ی تاریخ است که با مباحث دیگر آن درمی آمیزد. این مسئله در دیدگاه علامه طباطبایی با شناخت ادوار تاریخ گره می خورد. تاریخ مورد اشاره ی علامه، تاریخ انسان و ملت ها است که در منظومه ی فکری ایشان به سه دوره ی بساطت و سادگی، دوره ی وحدت ملت ها و دوره ی حس و ماده تقسیم می شود. فطرت به مثابه محرک تاریخ در هر سه دوره نقش ایفا می کند. فطرت در دو دوره ی اول، خود را در قالب خاصیت استخدام گری نشان داد و با توجه به مجموع ویژگی های این دو دوره اصل استخدام برای حرکت جامعه ی بشری کافی بود. البته استخدام مثل دیگر اصول عقل عملی و دیگر گرایش های فطری در معرض انحراف و اشتباه بود و این مسئله با پیشرفته تر و پیچیده تر شدن جوامع خود را نشان داد، لذا در دوره ی سوم حیات تاریخی بشر لازم بود عامل دیگری نیز به کمک آن بیاید تا مسیر رو به کمال انسانیت متوقف نشود. این عامل دیگر وحی و دین است. وحی و دین هم باید مطابق با فطرت می بود وگرنه نمی توانست نقشی در حرکت تاریخ داشته باشد.