ملاحظات ویرایش متون کهن با توجه به «هنرسازه»ای بدیعی

درباره رسم الخط قدیم نسخه های خطی در بیشتر کتب تصحیحی و کتبی که درباره نسخه شناسی و تصحیح متون نوشته شده است بحث هایی به چشم می خورد؛ اما درباره استفاده هنری شعرا از ویژگی های رسم الخط کهن کمتر سخن به میان آمده است. در کتب بلاغی نیز درباره انواع ترفندهای بدیعی سخن رفته است؛ اما سخنی از ترفندهای بدیعی وابسته به رسم الخط نیست. هنرسازه ای که در این جستار بررسی می شود، در شکل ظاهری و نوشتاری یک اثر ادبی جلوه گر می شود و وابسته به رسم الخط خاص زبان فارسی است و از هر دو حیث صورت و معنا زیبایی آفرین است. در واقع، مبنای هنرسازه بدیعی مورد بحث، یکی عوامل صوری خط و زبان و دیگر مبحث تقارن و قرینه پردازی است که از کهن ترین عوامل نظم و زیبایی بخشی در اقسام هنر است. تتبع در اشعار شاعران و بسامد استفاده از این هنرسازه نشان می دهد شاعران در استفاده از آن خلاق و آگاه بوده اند. جست وجو در متون منظوم و منثور فارسی و گاه مقابله چند تصحیح از یک اثر برای یافتن مواردی از هنرسازه بدیعی مدنظر، روش این پژوهش است.