پیدا و پنهان ایدئولوژی، شریعت و اخلاق در تاریخ بیهقی

تاریخ بیهقی از متون مهم نثر فارسی است که در قرن پنجم هجری بوسیله ابوالفضل بیهقی، دبیر دستگاه غزنویان ، و بر اساس نامه ها و اسناد رسمی دربار و یادداشت های نویسنده، نگاشته شد. نویسنده که فنون دبیری و نویسندگی را از جوانی زیر نظر بونصرمشکان، وزیر دیوان رسائل غزنویان، فراگرفت، به پشتوانه قریحه و ذوق شخصی، مطالعه و کتابت، چنان مهارت یافت که ریاست دیوان رسائل را بعد از مرگ استادش به او واگذار کردند. کتابش که تنها بخشی از آن در دست است، ترکیبی از تاریخ و ادبیات است. وی حوادث و رویدادهای عصر غزنویان را با مهارت و بیانی شعرگونه بدور از هرگونه جانبداری و حب و بغض به رش ته سخن پارسی کشید. بیهقی در عصری قلم میزد که تنگ نظری ها و تعصبات دینی و فرقه ای به اوج رسیده و در درباری کتابت می کرد که انحطاط، سستی اخلاق، ناایمنی و بی ایمانی بالا گرفته و وسوسه قدرت و ثروت، درباریان را به جان هم انداخته بود. با این حال، او بدور از این ناهنجاری های زمانه، اثری خلق کرد که آیینه ای است در برابر روزگار. بدون این که ایدئولوژی های حاکم بر عصرش او را بیالاید، لایه های آشکار و پنهان این ایدئولوژی ها، شریعت و اخلاقیات درباریان را با استادی تمام به تصویر کشید. این پژوهش، به انعکاسی از این لایه ها می پردازد.