بررسی اثر تکانه های نفتی بر رابطه درآمد- مخارج دولت ایران و چالش های مدیریت و کنترل آن

چکیده تغییرات پیش بینی نشده قیمت نفت در بازارهای بی ثبات بین المللی همواره برنامه ریزی های اقتصادی را (به سبب وابستگی بودجه به نفت و سهم بالای دولت در اقتصاد) تحت تاثیر خود قرار داده است. مدیران مالی و برنامه ریزان اقتصادی در به کارگیری یک سیاست همواره سایر شرایط را ثابت در نظر می گیرند ولی در عمل، متغیر های کلان اقتصادی از جمله درآمد و مخارج دولت از تکانه های پیش بینی نشده داخلی و خارجی متاثر بوده اند و این عامل برنامه ریزی های اقتصادی را مختل کرده و اثربخشی سیاست های اعمالی را دچار وقفه می کنند. از این رو مقامات سیاستگذاری ایران همواره با چالش مدیریت تکانه های درآمدی نفت مواجه بوده اند. نظر به اهمیت موضوع در تحقیق حاضر با به کارگیری الگوهای TVP و TVPFAVAR در نرم افزارهای اقتصادسنجی MATLAB و EViews، با استفاده از داده های فصلی طی دوره 1367 تا 1393 به بررسی اثر ورود تکانه نفتی بر رابطه درآمد - مخارج در کشور ایران پرداخته است. با توجه به اینکه درآمدهای نفتی از کانال ترخ ارز وارد اقتصاد می شود اثر تکانه های نرخ ارز بر رابطه مذکور نیز برآورد گردیده است. براساس نتایج تغییرات در تکانه های درآمدهای نفتی موجب افزایش رابطه درآمد-مخارج دولت شده است. بدین معنی که میزان بیشتری از درآمد حاصله صرف مخارج دولت شده است و مخارج دولت نسبت به تکانه های منفی درآمدی انعطاف ناپذیر بوده است، بر اساس نتایج کاهش وابستگی بودجه به درآمدهای نفتی در طی زمان مشاهده نمی گردد. همچنین تکانه های نرخ ارز موثر سبب کاهش رابطه درامد-مخارج شده است. به عبارتی افزایش نرخ ارز در طی زمان نتوانسته است منبع درآمدی برای دولت، جهت تامین مخارج خود باشد. در نتیجه پیشنهاد می گردد مدیران و سیاست گذاران دولتی جهت بهبود وضعیت رابطه درآمد- مخارج از سیاست های صلاحدیدی و درمانی موقت خودداری نموده و اقدام به اجرای سیاست های پیشگیری و نظامند نمایند.