فرهنگ و تمدن اسلامی در مغرب (دوره ادریسی و جایگاه تمدنی ادریسیان)

پس از شکست علویان در مدینه در 169 هجری ، ادریس اول با حضور در پیشگاه امام رضا ع (148- 203) که او را تاج آل محمد (ص) نامید، مدینه را ترک کرد با شمشیری که از امام رضا ع هدیه گرفت و به مغرب برد و این شمشیر رضوی همچنان میراث رضوی آل ادریس در مغرب است، بالاخره او پس از سفری پر مخاطره مانند سایر مهاجران آل ابی طالب در گوشه ای از جهان اسلام در 172 هجری در مغرب، مستقر شد اما فرق مهاجرت ادریس با سایر آن ها این بود که ادریس منشا دولت و تمدن شد و تمدنی که بوسیله دولت او شکل گرفت، به برکت امام رضا ع به مغرب چهره اسلامی و عربی داد و مهمترین مرحله اساسی توسعه انسانی و آبادانی و و رونق و شهر سازی در تاریخ عمران مغرب است. بقایای ادریسیا ن تا کنون به جاست و دولت مراکش مستقر در مغرب، که هنوز منشا خدمات تمدنی و حامی فرهنگ اسلامی است (دول شرفای فلالی و سعدی، به مدخل سعدیان از مولف در دانشنامه جهان اسلام جلد 23رجوع شود) خود را از نسل ادریس و امام حسن ع می دانند. آن چه در کتاب تاریخ تحلیلی مغرب (1389) در مورد ادریسیان آمده است فرا تر از اشارات است و چهل صفحه بدون مقدمه پردازی زاید، به اصل مطلب یعنی ، \" دولت ادریسیان \" ، پرداخته است و به طور مبسوط عناصر و ارکان توسعه تمدنی و فرهنگی مغرب در عهد ادریسیان بیان شده است و به فرهنگ و تمدن اسلامی در مغرب دوره ادریسی و جایگاه تمدنی ادریسیان پرداخته شده است، زیرا ماهیت دولت ادریسی، دولت فرهنگی و تمدنی است و شکوفایی تمدن اسلامی در عهد ادریسیان در شکل های مختلف تمدنی ظاهر شد که کاهش چشمگیر بدویت با شهرسازی و تاسیس چندین شهر در مغرب و توسعه آموزش با تاسیس چند مرکز آموزشی، گسترش تجارت و صنعت وکشاورزی و دامداری و گسترش زبان عربی و شریعت و فرهنگ اسلامی و پیشرفت نظامی، توسعه تشکیلات اداری و توسعه مذهب تشیع و رها سازی اسلام از بدعت خوارج و سرنگونی دول خوارج در مغرب اقصی و قطع مطامع سیاسی اجتماعی و مذهبی و نظامی خلافت عباسی از مغرب، مهمترین موارد قابل ذکر آن ها است، تاسیس دولت ادریسی نماد اصالت تمدن اسلامی در غرب جهان اسلام است و کارکرد تشیع در تمدن سازی و پیشرفت فر هنگ اسلامی در مهمترین نقطه استراتژیک جهان در کنار تنگه جبل الطارق را نشان داده است و تثبیت و آرامش در منطقه وسیعی از مغرب مرهون وجود ادریس و دولت او در مغرب اقصی است. مسکوکات ادریسی برای نخستین بار در تاریخ، پیام عقیدتی تشیع را در دورترین نقطه غرب اسلامی در مرز با اروپا به نمایش گذاشتند. ساختن شهری به نام علی و ضرب سکه با نقش علی و رموز شیعه از جمله واژه وصی، نماد هویت واقعی دولت ادریسی است. سکه ادریسی با نام علی از تصاویر روی جلد کتاب تاریخ تحلیلی مغرب است. جایگاه تمدنی دولت ادریسیان این است که فقط با مهاجرت و استقرار ادریس بود که تغییرات جمعیتی و تحرکات گسترده سیاسی - اجتماعی در مغرب صورت گرفت. این تغییرات از مغرب اقصی با تاسیس چند شهر آغاز شد و در مغرب اوسط و ادنی و حتی آندلس هم تاثیر خود را نشان داد زیرا نوادگان ادریس که به اندلس مهاجرت کردند یک قرن پس از سقوط ادریسیان دولت اموی اندلس را ساقط کردند و از بین بردند. امروزه مجموعه ای انبوه از مسکوکات ادریسی با نمادهای شیعی به جا مانده است که حاکی از جایگاه تمدنی دولت ادریسیان است. و تنها جامع قرویین که در اغاز دولت ادریسی بنا شد، که برخی خاورشناسان ان را جد اعلای نهادهای آموزش اروپا دانسته اند در مور د تعیین جایگاه تمدنی ادراسه کفایت می کند. این جامع امروز از دانشگاه های معتبر جامع جهان است. تمدن و فرهنگ اسلامی در عهد ادریسی نوعی خاص و دارای اصالت ادریسی است. وجه اهمیت پژوهش از جهت تمدنی تعیین ارزش تمدنی ادارسه در تاریخ تمدن و اصلاح دیدگاه های برخی از محققان در مورد مذهب ادریسیان بویژه خاورشناس معاصر پرفسور مادلونگ است که در مورد ادراسه ادعای نوعی مهدویت کرده است.