امکان سنجی حضور برخی از علفهای هرز مهاجم در استان گلستان

گونه های مهاجم از چالش های مهم مدیریتی علف های هرز هستند. تشخیص گونه های مهاجم در مراحل اولیه می تواند در کنترل آنها بسیار موثر باشد، اما این تشخیص جز با پایش و دیده بانی منظم امکان پذیر نمی باشد. با توجه به قدرت توسعه و پراکنش بسیار بالای گیاهان مهاجم و همچنین دامنه وسیع تحمل به شرایط محیطی مختلف، تهیه نقشه پراکنش این گونه ها و تعیین محدوده جغرافیایی پراکنش آنها ضروری بوده و به عنوان اساسی ترین اقدام در مدیریت تلفیقی آنها محسوب می شود. به منظور شناسایی مناطق مستعد آلودگی به علف های هرز مهاجم کنجد شیطانی (Cleome viscosa L.) ، نیلوفر وحشی (Ipomoea purpurea (L.) Roth)، خربزه وحشی (Cucumis melo L.) ، فرفیون ناجور برگ (L. Euphorbia heterophylla) و فرفیون خوابیده (Euphorbia maculata L.) در مرحله جوانه زنی، ابتدا نیازهای بومشناختی (دماهای کمینه، مطلوب و بیشینه، EC و pH) در گیاهان فوق با استفاده از منابع موجود تعیین گردید. برای تعیین محدوده متغیرهای محیطی مورد مطالعه در سطح استان گلستان در مرحله جوانه زنی علف های هرز اشاره شده، از میانگین 10 ساله داده های هواشناسی استان استفاده شد. لازم به ذکر است که در این مطالعه ماه های اردیبهشت، خرداد و تیر ماه، به عنوان ماه هایی که امکان جوانه زنی بذر این گیاهان در آنها وجود دارد، در نظر گرفته شد. همچنین از داده های خام 505 نقطه از اراضی کشاورزی، برای تعیین اسیدیته و شوری خاک استفاده شد. کار فراخوانی لایه های اطلاعاتی طبقه بندی شده در محیط GIS نسخه 10 انجام شد و در انتها احتمال حضور و عدم حضور هر کدام از گونه های گیاهی فوق به صورت مکانی مشخص گردید. نتایج این تحقیق حاکی از آن است که محدوده وسیعی از استان گلستان به ترتیب با 790325، 772884 و 708968 هکتار مستعد هجوم گونه های کنجد شیطانی، خربزه وحشی و فرفیون خوابیده است. از لحاظ درجه اهمیت گونه فرفیون ناجور برگ در رتبه دوم قرار گرفته (مناطق مستعد: 583700 هکتار و مناطق غیرمستعد: 225025 هکتار). در این گونه دما و شوری به عنوان مهمترین عوامل محدودیت پراکنش این علف هرز تعیین شد. در زمینه پراکنش وسیع گونه نیلوفر وحشی معرفی شده در استان نگرانی خاصی وجود ندارد زیرا بررسی نقشه ها نشان می دهد که از نظرتوزیع جغرافیایی در محدوده مورد مطالعه، از نظر EC و دمای مطلوب، هیچ محدودیتی برای جوانه زنی و استقرار این گیاه وجود ندارد. اما از نظر pH مانع مهمی در افزایش دامنه پراکنش این گیاه در استان وجود دارد (مناطق مستعد: 9887 هکتار و مناطق غیرمستعد: 798838 هکتار). از این رو، لازم است سه گونه اول در اولویت های تحقیقاتی و مدیریتی قرار گیرند تا از پراکنش وسیع در سطح استان و حتی سایر استان های کشور جلوگیری شود.