ارزیابی و کاربرد زمین آمار در شناسایی و تحلیل ویژگی های خشکسالی حوضه جازموریان

خشکسالی به عنوان یکی از مهم ترین بلایای طبیعی پدیده ای است پیچیده، که تاثیرات مهمی بر روی منابع آبی و اکوسیستم های طبیعی گذاشته و زندگی بسیاری از جوامع انسانی را از نظر اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی تحت تاثیر قرار می دهد. لذا ایجاد یک سیستم مدیریتی مناسب مبتنی بر شناخت ویژگی های خشکسالی از جنبه های فراوانی، شدت، تداوم و گستره و پایش آن به منظور کاهش خسارات و تبعات ناشی از آن امری ضروری و اجتناب ناپذیر است. در این تحقیق با هدف درک بهتر از خشکسالی های حوضه جازموزیان و شناخت دوره های خشک و تر به مطالعه 8 ویژگی خشکسالی با استفاده از شاخص های خشکسالی هواشناسی SPI و CZI و سیستم اطلاعات جغرافیایی پرداخته شد و بدین منظور داده های بارش 24 ایستگاه بارانسنجی در یک دوره سی ساله بین سالهای63 -1362 تا 92 -1391 استخراج و ارزیابی خشکسالی بر اساس آنها صورت پذیرفت. به منظور درونیابی و تهیه مناسب ترین نقشه پهنه بندی ویژگی های مورد مطالعه روش های کریجینگ، کوکریجینگ و معکوس فاصله (IDW) انتخاب و مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفتند. برای انتخاب مدل مناسب جهت برازش بر روی واریوگرام تجربی از معیار نسبت واریانس ساختار دار (Sill) به غیر ساختاردار (Nugget) استفاده شد و جهت انتخاب روش درونیابی بهینه معیارهای میانگین خطا (MBE) ، میانگین قدر مطلق خطا (MAE) ، جذر میانگین مربعات خطا (RMSE) و انحراف استاندارد عمومی (GSD) با مقادیر کمتر و ساختار فضایی قویتر مورد استفاده قرار گرفتند. نتایج حاصله نشان داد که در مطالعه اکثریت ویژگی های خشکسالی روش کوکریجینگ نسبت به دو روش دیگر ارجحیت داشته و شاخص SPI وضعیت خشکسالی را با جزئیات بیشتر و بهتری نسبت به شاخص CZI ارزیابی می کند. از طرفی حوضه آبخیز جازموریان بخصوص در نواحی شرقی و محدوده استان سیستان و بلوچستان از حساسیت نسبتا بالایی نسبت به پدیده خشکسالی برخوردار بوده به گونه ای که بر میزان فراوانی، تداوم و شدت خشکسالی ها به سمت نواحی شرقی و جنوب شرقی افزوده می شود و ساکنین این مناطق را به شدت تحت تاثیر پیامدهای ناشی از خشکسالی قرار می دهد. لذا پیشنهاد می گردد در برنامه ریزی های کلان و طرح های مدیریت مقابله با پدیده خشکسالی برای حوضه جازموریان به مطالعه خشکسالی در مقیاس های زمانی مختلف ماهانه و سالانه پرداخته و نسبت به ارایه راهکار مناسب و مجزا برای مناطق مرتفع و مناطق دشتی و پست اقدام گردد.