صلاحیت فراسرزمینی بر اساس دکترین آثار در حقوق بین الملل

«دکترین آثار» یکی از مبانی توجیهی صلاحیت فراسرزمینی در حوزه صلاحیت تقنینی، اجرایی و قضایی است و تحولی در مبانی کلاسیک صلاحیت دولت‎‏ها به شمار می رود. این دکترین در ابتدا با موضوعات عمدتا اقتصادی، مانند حقوق رقابت، ظهور بیشتری داشته، اما سپس به دیگر قضایا و موضوعات تجاری، اقتصادی و حتی غیراقتصادی توسعه یافته است. دکترین آثار را به طور خلاصه می‎توان این گونه تعریف کرد: «توانایی و اختیار دولت در اعمال صلاحیت نسبت به بیگانگان در خارج از کشور که رفتار آن ها آثاری را در قلمرو دولت اعمال کننده صلاحیت، ایجاد می‏کند». در این دکترین به جای تمرکز بر محل «وقوع رفتار» ، بر محل «آثار و تاثیرگذاری رفتار» به عنوان مبنای صلاحیت تاکید می شود. به دلیل توجه خاص بر «آثار عمل» ، برخی این تئوری را عملا انشعابی از صلاحیت سرزمینی نامیده‏اند و برخی دیگر نیز آن را در قالب سایر اصول صلاحیتی، مانند صلاحیت واقعی یا جهانی، توجیه نموده‎اند. در مقاله حاضر، ابتدا تعریف و سیر تحول تاریخی دکترین آثار ارائه شده، سپس ماهیت، جایگاه، مبانی و شرایط اعمال صلاحیت فراسرزمینی به استناد دکترین آثار در حقوق بین‎الملل بررسی گردیده است. یافته‎های این تحقیق نشان می‎دهد که اولا با توجه به تفاوت‎ اساسی دکترین آثار با سایر مبانی صلاحیتی، منطقی آن است که این دکترین با وجود قرابت آن با مبانی صلاحیت سرزمینی عینی و صلاحیت واقعی، به عنوان یکی از مبانی جدید و مستقل صلاحیت فراسرزمینی دولت ها محسوب شود. دوم اینکه اعمال صلاحیت به استناد این دکترین، به تحقق اثر و احراز شرایط و مبانی خاصی ازجمله «اساسی» ، «مستقیم» ، و «قابل پیش بینی بودن» اثر و رعایت معیارهای حقوق بین الملل وابسته شده است