مختصری از ارسال المثل در «مثنوی تازه یافت شده ظهیر کرمانی

آثار گذشتگان، میراث ارزشمندی برای معاصران و آیندگان است. آثار فرهنگی و ادبی با بن مایه های معرفتی خود قوت و غذای معنوی اهل فکر و هنر است. و علت آن هم این است که پل ارتباطی بین گذشته و حال هستند و شناخت و معرفت ما را افزایش می دهند. عهد صفوی نیز از این علوم و فنون بی بهره نبوده است. ظهیر کرمانی (1162 ق) که نامش در هیچ تذکره ای نیامده است، از مفاخر شیعی مذهب ایران زمین است. مثنوی پر تمثیل او که حدود ده هزار بیت در بحر رمل دارد، از آثار ناشناخته ی قرن دوازدهم است و تنها نسخه ی آن به خط نستعلیق و مشتمل بر 265 برگ با شماره 9530 در کتابخانه ی مجلس نگهداری می شود. این اثر شامل داستان های تمثیلی منظومی در بیان اندیشه های عرفانی، اخلاقی، دینی، عاشقانه و غیره است. او در انواع صنایع لفظی و معنوی، بویژه «تمثیل» طبع آزمایی کرده است. از این رو برای نشان دادن سبک شعری ظهیر لازم است گرایش وی را به "ارسال المثل و تمثیل" مورد تحلیل و بررسی قرار دهیم. یافته های پژوهش نشان می دهد که برخی از تمثیلات ظهیر ساخته و پرداخته ی طبع و قریحه ی شاعر و بعضی از آنها متاثر از فکر پیشینیان اوست که در سه دسته طبقه بندی می کنیم: اول، خیال های تشخص یافته یا اشخاص خیالی. دوم، ارسال مثل (مثل سائر) و سوم، شبیه مثل یا جانشین مثل و از مقایسه این سه دسته معلوم می شود که بیشینه ی کاربرد آن ارسال مثل (مثل سائر) و کمینه ی آن، شبیه مثل یا جانشین مثل است. به علت گستردگی مطالب، در این مقاله صرفا به شرح و تحلیل ارسال المثل (مثل سائر) می پردازیم.