نظریه صرفه در کتاب الموضح سیدمرتضی پژوهشی درباره اهمیت، مبانی و روش اثبات آن

اگرچه در اندیشه غالب در الهیات اسلامی، نظریه «صرفه» کمتر محل توجه بوده و به عنوان وجهی از وجوه اعجاز قرآن مقبولیت چندانی نیافته است، سیدمرتضی علم الهدی (د. 436) ، عالم سرشناس امامی قرن چهارم و پنجم، از مدافعان جدی این نظریه بوده و در کتاب الموضح عن جهه اعجاز القرآن (الصرفه) به تفصیل آن را اثبات کرده است. در پژوهش حاضر، که به بررسی ابعاد گوناگون این نظریه در الموضح سیدمرتضی اختصاص دارد، نشان داده شده است که سیدمرتضی، به عنوان یکی از مدافعان سرسخت این نظریه، برخلاف نقد مشهور بر معتقدان به صرفه، به هیچ روی منکر اصل اعجاز قرآن نیست و همچنین، به رغم برخی تلاش ها برای مبرا کردن او از اعتقاد به صرفه، او در این کتاب به جد مدافع نظریه صرفه است، و این امر خود اهمیت و ضرورت بررسی علمی و دقیق این نظریه و این کتاب را نشان می دهد. در این پژوهش، رویکرد کلی عقل گرایانه سیدمرتضی و استدلال های مبسوط او تبیین شده و مبانی متفاوت او در بیان معجزه، تحدی و معارضه معرفی شده است. همچنین روش کلی سیدمرتضی در اثبات نظریه صرفه، که رد دیگر وجوه پیشنهادشده از جانب عالمان مسلمان برای اعجاز قرآن است، به تفصیل شناسانده شده است.