محیط زیست از دیدگاه قرآن کریم

عواملی همچون آب، خاک، هوا، گیاهان و حیوانات به همراه مناسبات و روابط بیولوژیک بین آنها شکل دهنده محیط زیست طبیعی است.این سرمایه طبیعی، موهبتی بی بدیل است که خداوند به انسان ارزانی کرده تا در تمامی ادوار تاریخ از آن متمتع باشد. به دنبال این نگرش، حق بهره مندی و انتفاع از آن را باید از مصادیق مهم حقوق بشر یاد نمود. در آموزه های وحیانی کتاب الهی، ضمن یاد آوری این مطلب، بر مصونیت طبیعت و منابع طبیعی و تعادل زیست محیطی و برحذر بودن از هر گونه تجاوز و تعدی تاکید شده است (مائده/87)و براین اساس دست اندازی نابخردانه و منفعت طلبانه بر طبیعت را فساد در زمین دانسته که ضمن عذاب اخروی مسوولیت این جهانی را نیز به دنبال دارد. انسان به عنوان فراترین موجود که تا سطح جانشینی خدا در زمین ارتقاء یافته حق دارد از این نعمت الهی استفاده کند اما این بهره مندی نباید چنان باشد که استفاده دیگران از این نعمت الهی را در معرض خطر قرار دهد انسان، خواه متمدن و خواه بدوی و غیر متمدن اگر بخواهد به بهترین شکل بر طبیعت تسلط یابد و از آن بهره مستمر ببرد باید اعمالش را با قوانین و سنن طبیعی تطبیق داده و با آن مخالفت ننماید. احترام به طبیعت و مصونیت آن یک امر همگانی است و تخریب آن بر خلاف قوانین حاکم بر محیط زیست است.در نتیجه ی نگرش قرآنی به طبیعت در می یابیم که مسلمان معتقد به قرآن، باید همواره طبیعت را به منزله آیات سبز قدسی دانسته، به آن عشق بورزد و ضمن درس گرفتن از آن و بهره مند ساختن خویش از این نعمت بی نظیر، در راستای کمال معنوی و اخلاقی از آن استفاده کند.در نتیجه ی مطالعه و تعمق در آیات قرآنی مربوط به محیط اطراف، چنین استفاده می شود که مولفه های خاصی در جهان شناختی و انسان شناختی قرآن وجود دارد. ویژگی هایی همچون تقدس عالم طبیعت، همگانی بودن و حرکت تکاملی آن به همراه خلیفه الهی بودن انسان و کرامت و ارزش های انسانی او که مبنای اخلاق زیست محیطی به شمار می رود.چنین نگرشی از جهان طبیعت و انسان در اندیشه وحیانی مستنبط از اصیل ترین متون دینی یعنی قرآن کریم و سایر کتب و جوامع حدیثی معتبر، اصول و ارزشهای خاص زیست محیطی وحیانی را در پی دارد؛ ارزشهایی از قبیل متعهد شدن انسان به عمران و آبادانی زمین، عدالت ورزی و مهربانی نسبت به طبیعت و امانت داری که در حقیقت چارچوب های بایدهاو نبایدهای رفتارهای زیست محیطی را شکل می دهد.