روابط همبستگی و تجزیه علیت برخی صفات موثر بر عملکرد دانه در ژنوتیپ های برنج

برنج یکی از مهم ترین محصول غذایی است، لذا شناخت صفات موثر بر تولید و عملکرد آن می تواند در برنامه های اصلاحی کاربرد داشته باشد. به منظور تعیین شاخص های مناسب برای انتخاب ژنوتیپ برتر، بذر 15 ژنوتیپ برنج که شامل 5 رقم والدینی به نام های بی نام، دشت، ندا، دم سیاه مشهد و IR62871-175-1-10 10 هیبرید که حاصل از یک تلاقی دای آلل 5 × 5 بود مورد ارزیابی قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سال 1395 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس اجرا گردید. در این تحقیق دوازده صفت شامل، ارتفاع بوته، طول و عرض برگ پرچم، طول خوشه، تعداد دانه پر و پوک، تعداد روز تا 50 درصد گلدهی، وزن هزار دانه، تعداد پنجه موثر، وزن خوشه، تعداد سنبلچه در خوشه و عملکرد ارزیابی شدند. عملکرد دانه با صفات عرض برگ پرچم، تعداد دانه پر و وزن خوشه همبستگی مثبت و معنی دار داشته در حالی که با صفت طول برگ پرچم همبستگی منفی و معنی داری را نشان داد. نتایج رگرسیون گام به گام با ضریب تبیین 69 درصد نشان داد که وزن خوشه و عرض برگ پرچم مهم ترین جزء عملکرد می باشند. تجزیه علیت نشان داد که تعداد دانه پر خوشه (27/1=I) بیشترین تاثیر مثبت مستقیم را بر عملکرد بذر دارا بود، در حالیکه وزن خوشه (81/0- =I) بیشترین تاثیر مستقیم منفی را نشان داد ولی این صفت از طریق تعداد دانه پر بیشترین تاثیر غیرمستقیم را بر عملکرد داشته است. ماتریس فاصله اقلیدسی با الگوریتم UPGMA ژنوتیپ های برنج را به سه گروه دسته بندی نمود. همچنین ضریب کوفنتیک (86/0) بیانگر همبستگی زیاد ماتریس تشابه و ماتریس حاصل از دندروگرام می باشد. در مجموع در بین خصوصیات مورد بررسی، صفاتی نظیر عرض برگ پرچم، تعداد دانه پر و وزن خوشه می توانند شاخصهای مهمی برای گزینش ژنوتیپ هایی با عملکرد بالا می باشند.