بررسی تاثیر عوامل محیطی بر تولید اولیه سطح زمین (مطالعه موردی: مراتع هیر- نئور استان اردبیل)

هدف این تحقیق بررسی ارتباط بین تولید اولیه سطح زمین (تولید اندام های هوایی تمام گیاهان مرتعی بدون توجه به خوشخوراکی) و عوامل محیطی (ارتفاع از سطح دریا، شیب دامنه، جهات دامنه، شاخص توپوگرافی، بارندگی فصلی و سالیانه و دمای فصلی و سالیانه) در مراتع هیر- نئور استان اردبیل بود. ابتدا با در نظر گرفتن تیپ های گیاهی و عوامل محیطی، تولید اولیه سطح زمین در مرحله اوج رویش گیاهان با استفاده از پلات های یک متر مربعی (330 پلات) به روش تصادفی-سیستماتیک و قطع و توزین برداشت شد. با استفاده از نقشه های با مقیاس 1:25000، مدل رقومی ارتفاع، نقشه های شیب، جهت، طبقات ارتفاعی و شاخص توپوگرافی استخراج شد. نقشه های دما و بارندگی فصلی و سالیانه نیز با استفاده از معادله های گرادیان استخراج شده با استفاده از ایستگاه های هم جوار (اردبیل، سرعین، خلخال و کوثر) منطقه تهیه شد. برای بررسی معنی داری تولید اولیه سطح زمین در طبقات مختلف عوامل محیطی از تجزیه واریانس یک طرفه استفاده شد. سپس برای تعیین مهم ترین عوامل محیطی موثر از تجزیه به مولفه های اصلی استفاده شد. نقشه تولید اولیه سطح زمین نیز با استفاده از معادله رگرسیون درجه دو استخراج شده، در GIS تهیه شد. نتایج نشان داد که تولید اولیه سطح زمین با عوامل ارتفاع و بارندگی رابطه مستقیم و با دما رابطه عکس دارد. همچنین بیشترین تولید اولیه سطح زمین در جهت غربی ثبت شد. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد مولفه های اول (شامل بارندگی و دمای سالیانه، ارتفاع از سطح دریا) و مولفه دوم (شامل شیب) با 10/76 درصد بیشترین تاثیر را بر روی تولید اولیه سطح زمین دارند. همچنین نقشه تولید اولیه سطح زمین تهیه و صحت نقشه برابر با 54/0 به دست آمد که نشانگر اعتبار مدل است. از یافته های این تحقیق می توان در مدیریت مراتع برای ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضای تولید اولیه سطح زمین و توازن کربن استفاده کرد.