دستیابی به فیتواستروژن فروتینین موجود در ریشه گیاه کما (Ferula ovina) در شرایط درون شیشه ای با تاکید بر حفظ ذخایر ژرم پلاسم

ایران تنها رویشگاه طبیعی گیاه کما (Ferula ovina) است. ریشه های این گیاه دارای فروتینین، یکی از قوی ترین و گران قیمت ترین فیتواستروژن ها، با پتانسیل درمان پوکی استخوان است. با توجه به خواب عمیق بذر کما، عدم امکان تولید فروتینین با روش های شیمیایی و نیاز به تخریب منابع طبیعی به دلیل وجود فروتینین در ریشه کما، دستیابی به فروتینین در شرایط آزمایشگاهی ضرورتی اجتناب ناپذیر است. لذا پژوهش حاضر با هدف کاهش ریشه کنی گیاه در طبیعت و دستیابی به فروتینین در شرایط درون شیشه ای انجام شد. به منظور نگهداری گیاه در شرایط درون شیشه ای، 24 محیط کشت باززایی غیرمستقیم و 11 محیط کشت ریشه زایی با استفاده از طرح کاملا تصادفی مورد بررسی قرار گرفت و نتایج آزمون TLC نمونه های کشت بافتی در جهت دسترسی به فروتینین بدون آسیب رساندن به ذخایر ژرم پلاسم مورد بررسی قرار گرفت. نتایج مقایسه میانگین ها با استفاده از آزمون توکی نشان داد، کالوس های سبز فشرده بزرگ در محیط کشتMS دارای 5/1 میلی گرم بر لیتر IAA و 1 میلی گرم بر لیتر، شاخه های بلند و شاداب در محیط کشت MSبا ترکیب 5/1 میلی گرم بر لیتر IAA و 1 میلی گرم بر لیتر kin MSو ریشه در شرایط درون شیشه ای در محیط کشت 1⁄2MS با ترکیب 1 میلی گرم بر لیتر IBA با اختلاف معنی دار نسبت به با سایر محیط های کشت، تولید می شود. با توجه به نتایج پژوهش حاضر، امکان تولید و نگهداری درون شیشه ای گیاه کما از طریق کشت بافت وجود دارد. همچنین با تایید وجود فروتینین در نمونه های کشت بافتی، تولید انبوه این ماده از طریق کشت سوسپانسیون سلولی و با استفاده از بیوراکتور امکان پذیر است. نگهداری F. ovina در شرایط درون شیشه ای، امکان دستیابی به گیاه کما بدون محدودیت های فصل رشد و رویشگاه و در نتیجه دسترسی به فروتینین موجود در ریشه آن با حفظ ذخایر ژرم پلاسم گیاه را فراهم آورد.