بررسی فقهی شهادت ثالثه با تمرکز بر جنبه شعاری آن

شهادت ثالثه در اذان و اقامه، به دلیل جنبه های اعتقادی و اجتماعی اش اهمیت بالایی دارد. در این مقاله، پیشینه تاریخی دیدگاه فقی هان درباره شهادت ثالثه و تحولات منظم آن نشان داده شده است. سپس با نیم نگاهی به دلایل اختلاف نظر ایشان، بر جنبه شعاری شهادت ثالثه تمرکز شده است. شهادت ثالثه شعاری عرفی است نه شرعی. حکم شعارهای عرفی وابسته به عناوین شرعی ای که ذیل آنها قرار می گیرند، متغیر است؛ برخلاف شعارهای شرعی که همیشه تحت قاعده لزوم تعظیم شعائر یا حرمت اهانت به شعائر قرار دارند. علاوه بر عنوان استحبابی «اقرار به ولایت»، عناوین محرم «تشریع» و «تغریر به جهل» و عنوان وجوبی «ارشاد جاهل» نیز درباره شهادت ثالثه قابل بررسی است. مستنبط از این عناوین و نیز دلالت های این شعار عرفی باید گفت: اقرار به ولایت در هرجایی به ویژه پس از شهادت به رسالت شایسته است، اما هم نباید عوام را دچار توهم جزئیت آن در اذان کرد و هم باید مانع جهل عمومی درباره عدم جزئیت آن شد. بنابراین، شهادت ثالثه برخلاف اذان های رسمی و اقامه های شایع، باید به گونه ای بیان شود که تصور جزئیت را به وجود نیاورد.