بازار نراق، میراث دار محیط طبیعی، راه تاریخی و شهر قاجار

نراق شهری با سابقه تاریخی است که از حدود یک سده پیش به مرور رونق و جایگاه خود را از دست داده است. بازار مهم ترین ساختار تاریخی باقی مانده از دوران رونق و شکوه نراق است. با وجود ثبت بازار در فهرست آثار ملی، کم توجهی و نبود رونق تجاری به فرسودگی و تخریب بخش هایی از آن دامن زده است؛ چنان که هم اکنون حفظ این ساختار تاریخی نیازمند برنامه ها و طرح های احیا و تعمیر است. چنین مداخلاتی نیازمند آگاهی ما از مهم ترین خصوصیات بازار است که متاسفانه، تاکنون آن گونه که شایسته بوده است، مطالعه نشده اند. مطالعه در زمینه هایی از این قبیل که بازار در ارتباط با چه عناصر پیرامونی شکل گرفته، چه ارتباطی با بستر کالبدی پیرامونش دارد، و خودش از نظر کالبدی فضایی چگونه جایی است، می تواند راهی برای شناخت مهم ترین خصوصیات بازار نراق باشد. بر این اساس در این مقاله مستندسازی و شناخت خصوصیات کالبدی فضایی بازار و همچنین پژوهش در باب زمان و چگونگی شکل گیری این ساختار مهم شهری مطالعه و بررسی می شود، تا از طریق آن، علاوه بر روشن شدن جایگاه بازار، نسبت میان آن با سایر محدوده های شهری نراق، همچون محلات پایین و بالا و مراکز آن ها و دیگر عناصر شهری و محیطی همچون خیابان و رود‍ دره واقع در سوی شمالی شهر، تبیین شود. روش تحقیق در این مقاله تفسیری تاریخی و بخش وسیعی از آن بر مطالعات میدانی و پیمایش محدوده مورد مطالعه استوار است. برای انجام تحقیق، اندک منابع و اسناد مکتوب مربوط به منطقه بررسی و تلاش شده است تا اسناد مهم تری همچون وقف نامه، برای فهم بخش هایی از بازار که به آن ارتباط دارند، مطالعه و علاوه بر این، محیط طبیعی و بستر شهری بازار نیز تفسیر شوند. نتایج مطالعه ضمن روشن کردن ابعاد کالبدی فضایی بازار نشان می دهد که وضعیت فعلی و باقی مانده بازار نراق در نیمه دوم سده سیزدهم و خارج از دو هسته محله پایین و بالای نراق و بر سر راه تاریخی شکل گرفته است؛ به طوری که بخشی از راه به گذر بازار تبدیل شده است. در عین حال مطالعات مزبور نشان از آن دارد که مجموعه بازار طوری در حاشیه شمالی شهر شکل گرفته که با رود دره و راه تاریخی کاشان به دلیجان ارتباط مناسب داشته باشد.