ارزیابی ژئومورفیکی و پوشش اراضی چشمه های گرد و غبار موثر بر غرب وشمال غرب ایران

از مهم ترین چالش های زیست محیطی به وجود آمده در غرب کشور در سال های اخیر پدیده گرد و غبار است که امروزه به یکی از مشکلات اساسی در مناطق خشک و نیمه خشک تبدیل شده است. این پدیده به عنوان یک پدیده اقلیمی در تمام شرایط آب وهوایی رخ می دهد که اثرات نامطلوب اجتماعی، اقتصادی، زیست محیطی و تجاری را سبب می گردد. در این تحقیق برای بررسی تاثیر ویژگی های سطحی زمین بر ایجاد چشمه های گرد و غبار موثر بر غرب کشور، از کانون های شناسایی شده توسط جلالی و داوودی(2008) استفاده گردید. منطقه مورد مطالعه با مساحتی حدود 1200000 کیلومتر مربع بخش شرقی خاورمیانه شامل کشور عراق و قسمتی از کشورهای ایران، ترکیه، سوریه، اردن، عربستان سعودی و کویت را در بر می گیرد. هدف از این پژوهش، بررسی ویژگی های ژئومورفیکی و رسوبات سطحی، پوشش اراضی و پتانسیل فرسایش بادی چشمه های گرد و غبار در منطقه مورد مطالعه است. بدین منظور، با توجه به طبقه بندی بولارد (2011)، ابتدا لایه های طبقات ژئومورفیکی، خاک و پوشش اراضی تهیه و براساس اهمیت نسبی طبقات در انتشار گرد و غبار، به سه گروه کم، متوسط و زیاد طبقه بندی گردید. در ادامه با استفاده از داده های 40 ایستگاه هواشناسی شاخص پتانسیل فرسایش بادی (EW) محاسبه و پهنه بندی با روش کریجینگ، انجام شد. نتایج نشان داد که ویژگی های ژئومورفیکی بیشترین نقش را در بین عوامل کنترل کننده انتشار گرد و غبار را دارند. تپه های ماسه ای در بین طبقات ژئومورفیکی با نسبت انتشار 35/3 واحد بیشترین تاثیر را در ایجاد چشمه های گرد و غبار دارد. بین طبقات مختلف پوشش اراضی و نوع خاک و کانون های گرد و غبار انطباق زیادی وجود ندارد، اما بین پتانسیل فرسایش بادی و چشمه های گرد و غبار انطباق وجود دارد و بیشترین کانون های گرد و غبار در مناطق با پتانسیل فرسایش بادی زیاد ایجاد شده است.