بررسی مناسبات صوفیان با نهاد سلطنت در دوره صفویه و قاجاریه

هدف پژوهش حاضر بررسی جایگاه و کیفیت روابط و مناسبات صوفیان با نهاد سلطنت دوره های صفویه و قاجاریه است. نتایج این پژوهش که به شیوه توصیفی - تحلیلی انجام شد، حاکی از آن است که جریان تصوف در نیمه اول سلطنت صفویان و همچنین در دوره سلطنت محمدشاه قاجار از بیشترین قدرت سیاسی برخوردار بوده و یکی از پایه های قدرت را تشکیل می‎ دادند. صوفیان با تحکیم سلطنت و قدرت سیاسی صفویان، تصدی مقام های ممتازی را برعهده گرفتند و به یکی از مهم ترین ارکان قدرت تبدیل شدند و قدرت شان همواره رو به تزاید بود. اما با افزایش حرص وآز و توطئه چینی قزلباش ها پادشاهان بعدی صفویه به دنبال سرکوب جنبش صوفیان قزلباش برآمدند و از نیمه دوم حاکمیت این سلسله اندک اندک جایگاه سابق خود را از دست دادند. با اعمال سیاست سرکوب صوفیان از سوی دستگاه سلطنت، بسیاری دست به مهاجرت زدند. با استقرار زندیه در ایران و به دست گرفتن حکومت توسط ایشان، اهل تصوف بار دیگر به ایران بازگشتند و در شهرها ومناطق گوناگون ایران سکونت گزیدند. مهم ترین فرقه آنها در این دوره، فرقه دراویش نعمت اللهی بود که در دوره محمدشاه قاجار نفوذ قابل توجهی در ارکان گوناگون کشور به دست آوردند و دوباره در صحنه سیاسی ایران قدرت شان رو به افزایش گذاشت و تصدی مقام های ممتاز سیاسی را برعهده گرفتند.