رتینوپاتی نوزادان نارس

رتینوپاتی نوزادان نارس (ROP) علت اصلی نابینایی قابل پیشگیری در کودکان است. این بیماری در نوزادان نارس که عروق شبکیه آن ها کامل نشده، روی می دهد. عدم تکامل عروق شبکیه منجر به ایسکمی و به وجود آمدن عروق جدید می گردد. تشخیص و مداخلات درمانی زودهنگام می تواند مانع نابینایی در بسیاری از این کودکان گردد. بنابراین غربالگری ROP از اهمیت بسیاری برخوردار است. شایع ترین علت ROP، نارسی و کم وزن بودن نوزاد هنگام تولد می باشد، اگرچه دریافت اکسیژن مکمل و تغییرات سطح اکسیژن نیز در پیش رفت بیماری تاثیر دارد. عوامل ژنتیکی ممکن است باعث افزایش خطر بروز ROP شوند. انتقال خون، غلظت گلوکز و هم چنین عفونت های دوران نوزادی می توانند از عوامل خطر برای ROP باشند. در کشورهای توسعه یافته احتمال نابینایی ناشی از ROP کم تر از 10 درصد می باشد ولی در کشورهای در حال توسعه به دلیل محدودیت هایی که در معاینه شبکیه و پی گیری بیماران و تسهیلات NICU وجود دارد، این نسبت به 40 درصد می رسد. به همین دلیل توصیه می شود معیارهای غربالگری در هر کشور بومی سازی گردد. در مطالعه ای که در بیمارستان فارابی تهران در سال 1395 صورت گرفت، نشان داده شد که معیارهای غربالگری مناسب برای نوزادان در ایران gestational age مساوی یا کم تر از 32 هفته و یا وزن هنگام تولد مساوی یا کم تر از 2000 گرم می باشد. این معیار دارای حساسیت تقریبا 100 درصد در تشخیص نوزادان مبتلا به ROP نیازمند به درمان می باشد و هم زمان از معاینات غیرضروری نیز جلوگیری می کند. در این مطالعه مشخص شد که در صورت استفاده از معیارهای غربالگری توصیه شده در آمریکا، 4/8 درصد نوزادان ایرانی مبتلا به ROP که نیازمند درمان هستند، تشخیص داده نمی شوند. اولین معاینه نوزادان نارس با سن کم تر یا مساوی 27 هفته، در هفته 31 صورت می گیرد. نوزادان با سن 32-28 هفته باید در هفته 4 تا 6 بعد از تولد یا در هفته 31 تا 33 postmenstrual (هر کدام که دیرتر بود(، معاینه شوند. براساس تقسیم بندی بین المللی ROP شبکیه از جلو به عقب به سه ناحیه (zone I-III) با مرکزیت عصب بینایی و تغییرات شبکیه بر اساس شدت بیماری به 5 مرحله (5-1(stage تقسیم می گردند. بیماری پلاس (Plus) که با گشاد و پیچ و خم دار شدن عروق پل خلفی مشخص می گردد نیز از علایم شدت بیماری و نیاز به درمان می باشد. بر اساس این تقسیم بندی بین المللی، راهنمای پی گیری و اندیکاسیون درمان تعریف می گردد. تقریبا 90 درصد از ROP در مراحل 1 و 2 پسرفت می کنند. با این حال 17 درصد نوزادانی که ROP تهاجمی خلفی (aggressive posterior ROP) دارند، دچار جداشدگی شبکیه می شوند. درمان استاندارد، لیزر می باشد اما به نظر می رسد در موارد zone I درمان با تزریق بواسیزوماب داخل زجاجیه جای خود را به عنوان درمان اصلی باز کرده است. اگر چه زمان پسرفت بیماری در گروه تزریق، کوتاه تر است اما پی گیری طولانی مدت لازم است چرا که عروق شبکیه ممکن است تا مدتها کامل نشود و عوارض ناخواسته رخ دهد. موارد zone II که با تزریق بواسیزوماب داخل زجاجیه درمان شده اند، عود بیش تری نسبت به لیزر نشان داده اند. آنژیوگرافی فلورسین، در موارد مشکوک به عود، با نشان دادن نشت و افتراق عروق شانت از عروق جدید می تواند کمک کننده باشد. از دیگر درمان ها، ویترکتومی و باکل اسکلرا می باشد که در موارد کشش و کندگی شبکیه اندیکاسیون دارد. در کل، بیماری ROP به دلیل عوارض دیررس نیاز به پی گیری در تمام دوران زتدگی دارند. جدی ترین عوارض در این مرحله جداشدگی شبکیه و گلوکوم زاویه بسته می باشند.