رهیافت استقرایی بر ادبیات اجتهادی کتاب الخلاف

منطق پژوهشی استقرائی اساس بسیاری از شیوه های تحلیل محتوا ویکی از روش های متداول در پژوهش های علمی است. مقاله حاضر کوشیده است، با توجه به منطق استقراء، ادبیات اجتهادی شیخ طوسی را از طریق بسامدگیری واژه های اجماع، روایات، قرآن، واصطلاحات فقهی و اصولی، و همچنین شیوه های استدلالی شیخ با رای مخالف، شیوه استفاده شیخ از اقوال فقهی اهل تسنن و منابع استنباطی فقه شیعه به شیوه فقه مقارن، کتاب الخلاف را به روش سندی و آماری مورد تحلیل قرار دهد. از اولویت های پژوهشی حاصل از استقراء مبانی اجتهادی شیخ طوسی این است که شیخ، اجماع را در تعریف جدیدی به معنای کاشفیت از رای معصوم ابداع نموده و بیش از هر اصل دیگری به آن استناد کرده است. ایشان علی رغم عدم پذیرش قیاس به عنوان منبع استنباط در مذهب تشیع، در راستای تبیین احکام فقهی شیعه و پذیرش آن از سوی فقهای اهل تسنن در مواردی به آن استناد کرده اند همچنین با درایت و زمان سنجی شرایط جامعه آن روز، با اشراف به منابع فقهی مذهب شافعی و تا حدودی دیگر مذاهب اسلامی، با تکیه بر عقل گرایی، سعی بر توسعه فقه مقارن داشتند.