مقایسه پدیده تکریم در متون دینی اسلام و زرتشتی

ادوات تکریمی آن دسته از صورت‏های اشاری اجتماعی هستند که به عنوان نشانه های ادب و احترام نسبت به برخی مصادیق اسمی و در جهت رمزگذاری شان اجتماعی بالای مخاطب به کار می روند. هدف از پژوهش حاضر، بررسی و مقایسه الفاظ و عبارات تکریمی در متون دینی اسلام و آیین زرتشتی است. پیکره مورد بررسی، آن دسته از ادوات تکریمی بود که از متون کتبی و شفاهی متعلق به دو دین جمع آوری شد و سپس به ‏لحاظ ساختاری، معنایی و کاربردشناسی مورد مقایسه قرار گرفت. بررسی داده ها بیانگر یافته های زیر بود: در هر دو پیکره، عبارات تکریمی هم در جایگاه قبل و هم پس از هسته قرار می‏گیرند؛ با این تفاوت که در اسلام ادوات تکریم دارای گستره و تنوع بیشتری بوده و ساختار طولانی‏تری دارند و در زرتشتی، عبارات دعایی در جایگاه پس از هسته اسمی قرار می‏گیرند. در هر دو پیکره، علاوه بر شخصیت های مذهبی، ازمنه، مکان‏ها، اجسام و پدیده های مرتبط با دین که دارای وجهه دینی هستند نیز مورد تکریم قرار می گیرند. علاوه بر ادوات تکریم عام، داده های متعلق به هر دو پیکره حاوی اقلام نشان‏داری بود که در همنشینی با هسته های اسمی مشخصی می‏آیند. داده ها و مشاهدات متعلق به هر دو دین همچنین شامل رفتارهای کلامی و غیر کلامی ممنوعه (تابوها) بود که می‏توان سکوت را وجه مشترک رفتارهای ممنوعه متعلق به دو دین به‏حساب آورد. نکته آخر اینکه نظام‏های تکریمی هر دو دین در سوی مقابل خود حاوی الفاظ و عباراتی هستند که بیانگر نفرت و بیزاری مذهبی است. در کنار شباهت‏هایی که عنوان شد، مهم ترین تفاوت بین اقلام تکریمی در دو پیکره را، صرف نظر از فراوانی و گوناگونی این القاب، می توان در انگیزه کاربرد این اقلام در دین اسلام به‏عنوان یک تکلیف دینی جستجو کرد که آن را تحت عنوان تولی و تبری می‏شناسیم.