تبیین اصول هندسی حاکم بر خیابان در شهرهای دوره صفوی مطالعه موردی: اصفهان، قزوین و مشهد

شریان ها و مسیرهای رفت و آمد با نام های مختلفی مانند شارع و گذر، همواره به عنوان ساختاری مهم در سازماندهی و توسعه شهرها، مطرح بوده است. در دوره صفوی این کارکرد با عنوان «خیابان» به صورت یک الگوی انتظام بخش فضایی، از ساختار باغ ایرانی وارد فضاهای شهری شد و تاثیرات هندسی وسیعی در توسعه یکپارچه شهر گذاشت. خیابان صفوی به عنوان عنصری انعطاف پذیراز نظر عملکرد، با مداخله در بافت پیشین شهر، اتصال بین اجزاء ارزشمند پیرامونی را برقرار می کرد. درحالیکه بیشتر خیابان کشی های کنونی در مداخلات شهری ایران، با کم توجهی به این اصول، موجب کم ارزشی بافت های پیرامونی شده است. این مقاله درصدد است تا با تحقیق در مولفه های هندسی خیابان، مهمترین اصول انتظام بخش فضایی را تبیین نماید و نشان دهد که هر یک از ویژگی های این مولفه ها، چه اصول اساسی را به وجود آورده است.پژوهش حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای شامل متون و اسناد تاریخی، انجام گرفته است.
نتایج نشان می دهد؛ نظام هندسی حاکم بر خیابان صفوی، سبب پیدایش نظم و کلیتی معنادار در ساختار شهری شده است. این کلیت معنادار، واجد مولفه ها و عوامل متعددی است که در ایجاد کیفیت و نقش انتظام بخش آن تاثیرگذار بوده است، مفاهیمی چون مفصل ها، جهت ها و محورها، ارزش گذاری، مرتبت و منزلت، تعین فضایی و به هم پیوستگی، در ایجاد اصول اساسی نظیر؛ «سلسله مراتب»، «اتصال»، «محور» و «حرکت و جهت» در چارچوب کلی نظام هندسی خیابان صفوی، نقش داشته و همین امر سبب شده است تا شهر اتصال و پیوستگی خود را با بافت پیشین به طور کامل حفظ نماید.