سیر تطور و مبانی قاعده کلام الاقران در دانش مصطلح الحدیث
یکی از مباحث اساسی علم مصطلح الحدیث، ضوابط جرح و تعدیل راویان است که برای پیرایش میراث حدیث از اکاذیب و مجعولات وضع شده است . جرح و تعدیل روات حدیث، بر پایه تضعیفات یا توثیقات محدثان دوره نخستین اسلام شکل گرفته و بیانگر شرح حال، نقاط ضعف و قورت راویان است. اما زمانی مشکل آغاز شد که کسانی که مسئول معرفی اشخاص غیر قابل اعتماد در نقل حدیث بودند، خود دچار اختلافات شخصی و مذهبی شدند و شروع به انتقاد و تضعیف یکدیگر کردند که در علم مصطلح الحدیث به «کلام القران» شهرت دارد. یعنی سخنانی که علمای هم عصر و هم رتبه، علیه هم ابراز کرده اند. اما به مرور زمان و با توجه به فزونی این اختلافات و تصعیفات، که می توانست سبب بی اعتمادی مسلمانان به احادیث یا محدثان گردد، حدیث شناسان با استناد به دلایل شرعی و عرفی و سخنان علمای سلف، به تاسیس قاعده ای معم در علم مصطلح الحدیث اقدام کردند که در ماین عالمان متاخر، همواره مورد بحث و نظر بوده است. بنا به مفاد این قاعده، نسل های بعدی نباید به سخنان تند و غیرمنصفانه علمایی که در یک عصر زندگی می کردند، اعتنا کنند. با ملاحظه آرای علمای پیشین و متاخر، می توان سه مرحله اصلی برای این قاعده ترسیم کرد؛ پیشینه قاعده که برگرفته از کلام محدثان دوره سلف است،تدوین قاعده که توسط ابن عبدالبر و ذهبی صورت پذیرفت و اصلاح کاستی های قاعده توسط علمای متاخر. مبانی نظری قاعده کلام الاقران بر چهار محور اصلی استوار است: بی اعتباری ساختن بستر کلام الاقران، گوشزد نمودن تبعات منفی اعتنا به کلام الاقران، اعتبار بخشیدن به اجتهادات علمای سلف، و در نهایت، رویکرد اخلاقی به کلام الاقران. در این مقاله تلاش شده تا علاوه بر پیگیری سیر تطور این قاعده، مبانی چهارگانه قاعده نیز مورد بحث قرار گیرد.
- حق عضویت دریافتی صرف حمایت از نشریات عضو و نگهداری، تکمیل و توسعه مگیران میشود.
- پرداخت حق اشتراک و دانلود مقالات اجازه بازنشر آن در سایر رسانههای چاپی و دیجیتال را به کاربر نمیدهد.